Гарчи Ўзбекистонда бу борада аниқ статистика эълон юритилмаётган бўлса-да, Тошкент шаҳар ФВБ мутасаддилари йил бошидан буён фақат пойтахт Тошкент шаҳрида енгил автомобиллар ёнгани ҳақида 50 дан ортиқ хабарлар берган.
Дунёдаги ҳолат қандай?
Статистикага назар ташланса, биргина АҚШ да ҳар йили тахминан 180 мингдан ортиқ автомобил ёнғини содир бўлган ва натижада 300 дан зиёд одам ҳалок бўлган.Шулардан 21 фоизида электр тизимидаги носозликлар, 11 фоизида ҳайдовчининг эътиборсизлиги, 10 фоизида механик муаммолар ва яна 8 фоизида бошқа омиллар сабаб бўлган.
Электромобиллар хавфсизроқми?
Машина турлари бўйича эса ҳар 100 мингтадан электромобилларда 25 та, ички ёнув двигателли автомобилларда эса 1530 та ёнғин кузатилган. Электромобиллар бошқалар билан солиштирилганда ёниб кетиш эҳтимоли энг паст ҳисобланади. Аммо шуни ҳам таъкидлаш жоизки, электромобиллар ёнғинлари бироз мураккаброқ, уни оддий сув билан ўчиришда муаммолар келиб чиқиши мумкин.
Муаммо сифат пастлигими?
Ўзбекистонда аксарият ҳайдовчилар ёнғин сабабини автомобилларнинг сифати пастлигида, деб билишади. Айниқса маҳаллий ишлаб чиқарилаётган автомобиллар моделларида электр симларининг тез қизиб кетиши, қисқа туташувлар ёнғинга сабаб бўлса, техник носозликлар ва сифатсиз аксессуарлари борасида ҳам шикоятлар кўп. Автомобилларга кейинчалик қўшимча тарзда ўрнатилган газ ускуналари ёки сигнализация тизимлари ҳам муаммонинг бош омили сифатида кўрилади.
Эътиборсизлик оқибати
Бошқа томондан, машиналар ёнғинининг сабаби сифатида ҳайдовчиларнинг нотўғри хатти-ҳаракатлари ҳам келтирилмоқда. Хусусан, арзон, сифатсиз газ баллонларининг ўрнатилиши; нотўғри қувватлаш; электр тизимларининг мутахассис бўлмаганлар томонидан тузатилиши; йил давомида техник кўрикка бормаслик; ёқилғи ва мойларнинг оқишига эътибор бермаслик ҳам автомашинада ёнғин келиб чиқишига сабаб бўлиши мумкин.
Иссиқ об-ҳаво ҳам таъсир қиляптими?
Баъзилар машина ёнғинларини иссиқ об-ҳаво билан боғлашади. Иссиқ ҳаво ҳарорати ўз-ўзидан машинани ёқмайди. Бироқ автомобилдан ёнилғи оқиши, электр симларининг эриши, батарея носозлиги, қисқа туташувлар иссиқда юзага келганда ёнғин хавфини оширади. Бундан ташқари, автомобил салонида қолдирилган буюмлар: зарядловчи қурилмалар, дезодорант, танга ва ҳатто энг кичик линза ҳам ёнғин чиқариши мумкин.
АҚШдаги автомобилларда рўй берадиган ёнғинларининг 10-15 фоизи иссиқ об-ҳаво ёки юқори ҳарорат билан боғлиқ носозликлар туфайли юзага келган. Ўзбекистон иқлимида эса бу хавф янада юқорироқ бўлиши мумкин.
Қонун нима дейди?
Қонунчиликка кўра, яъни «Истеъмолчи ҳуқуқларини ҳимоя қилиш тўғрисида»ги Қонунга кўра автомобил ёнғинида ишлаб чиқарувчининг айби исботланса, ҳайдовчи суд орқали компенсация олиш ҳуқуқига эга. Аммо амалиётда бундай даъволар деярли рўй бермайди. Бунинг сабаби эса — техник экспертизага ишончсизлик ва ҳуқуқий саводхонликнинг пастлигидан.
Ёнғиннинг олдини олиш мумкин
Автомашинангизда ёнғин келиб чиқмаслиги учун техник кўрикдан ўз вақтида ўтказинг. Шунингдек, ҳар доим ўт ўчиргич бўлиши шарт, газ ускуналарини эса фақат лицензияга эга усталарга ўрнаттиринг, ёнилғи ва мойларнинг оқишига эътиборли бўлинг, машина салонида чекманг, электр тизимларига ўзбошимчалик билан аралашманг, печка, LED чироқларни ўрнатишда мутахассисга мурожаат қилинг, сифатли ва изоляцияланган симлардан фойдаланинг, бензин ёки газ ҳидини сезсангиз, машинани дарҳол тўхтатинг, электромобилларга эса ишончли қувватловчи ишлатинг.
Автомобил ёнғини кўпинча олдини олиш мумкин бўлган сабаблардан келиб чиқади. Машинангизни техник жиҳатдан соз сақланг, мутахассис тавсияларига амал қилинг ва эҳтиётсизликка йўл қўйманг — бу сизнинг ҳам, йўловчиларингизнинг ҳам ҳаётини сақлаб қолади.
Рухсора Жовлиева тайёрлади.