Аммо сўнгги беш йил ичида бу алоқалар сифат жиҳатидан янги босқичга кўтарилиб, стратегик ҳамкорлик даражасига етди, деб ёзади Ege Group хорижий таълим ва карйера маркази асосчиси ва бош директори Микоил Мирзазода.
Икки давлатни яқинлаштираётган асосий омил — умумий тарихий ўтмиш ва туркий дунёга мансублик. 1991 йилда совет иттифоқи парчаланганидан кейин, ҳар икки мамлакат мустақил ташқи сиёсат юритишни бошлади. Дастлаб муносабатлар асосан дипломатик даражада, нисбатан суст тарзда ривожланди. 2016 йилда Президент Шавкат Мирзиёев ҳокимиятга келгач, Ўзбекистон ташқи сиёсати фаоллашди ва бу Озарбойжон билан алоқаларга ҳам ижобий таъсир кўрсатди.
Сўнгги йилларда икки давлат ўртасидаги ҳамкорлик анча чуқурлашди. Бу жараёнга Президент Илҳом Алиев ва Президент Шавкат Мирзиёев ўртасидаги шахсий дўстона муносабатлар ва ўзаро расмий ташрифлар катта туртки бўлди.
2022 йил июн ойида Президент Илҳом Алиевнинг Тошкентга расмий ташрифи алоҳида аҳамият касб этди. Шу сафар доирасида Стратегик ҳамкорлик тўғрисидаги декларация имзоланди. 2023 йилда эса Қорабоғни тиклаш доирасида Шуша шаҳрида Ўзбекистон томонидан қурилган мактаб икки халқ ўртасидаги дўстлик тимсолига айланди. Олий даражадаги мунтазам учрашувлар ва қўшма комиссиялар фаолияти ҳамкорликнинг институционал асосини мустаҳкамлади.
Озарбойжон ва Ўзбекистон БМТ, Туркий давлатлар ташкилоти (ТДТ), Ислом ҳамкорлик ташкилоти ва Ҳаракатсизлик ҳаракати каби халқаро майдонларда бир-бирининг ҳудудий яхлитлиги ва суверенитетини қўллаб-қувватлаб келмоқда. Озарбойжон ўз ерларини армани ишғолидан озод этгач, Ўзбекистон буни эътироф этган ва Қорабоғни тиклаш жараёнида иштирокни бошлаган илк давлатлардан бири бўлди.
Иқтисодий ҳамкорлик ҳам жиддий даражада кенгайди. 2023 йилда икки давлат ўртасидаги товар айирбошлаш ҳажми 181 млн доллардан ошди — бу 2021 йилга нисбатан деярли икки баробар кўп. Ўзбекистон учун Озарбойжон ва Гуржистон орқали Қора денгизга ва Европага чиқиш стратегик аҳамиятга эга. Шунга мос равишда, Трансқорабоғ халқаро транспорт йўлагида (Ўрта коридор) ҳамкорлик изчил мустаҳкамланмоқда.
Нефт-кимё, қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини қайта ишлаш, тўқимачилик ва машинасозлик соҳаларида инвестиция лойиҳалари муҳокама қилинмоқда. Қўшма индустриал боғлар ташкил этиш — келажакдаги ҳамкорликнинг устувор йўналишларидан бири. Шунингдек, таълим соҳасидаги ҳамкорлик ҳам ривожланмоқда: ўрта ва профессионал таълим ҳужжатларини ўзаро тан олиш, ОИВ доирасида олий маълумотни тан олиш тўғрисида келишувлар мавжуд. Икки давлат етакчи университетлари ўртасида ўзаро ҳамкорлик тўғрисида меморандумлар имзоланган.
Ўзбекистонда озарбойжон тили ва маданияти факультетлари мавжуд. Озарбойжоннинг Тошкентдаги элчихонаси қошидаги Ҳайдар Алиев номидаги маданият маркази икки қардош халқ ўртасидаги маънавий ва маданий алоқаларни мустаҳкамлашга хизмат қилмоқда. Ўзбекистон Озарбойжонда ўтказиладиган «Турк дунёси маданий пойтахти» каби тадбирларда фаол қатнашмоқда. Университетлар ўртасида талабалар ва ўқитувчилар алмашинуви, қўшма лойиҳалар ва конференциялар амалга оширилмоқда. Бу йўналишдаги ҳамкорликни чуқурлаштириш учун давлатлараро келишувлар имзоланган.
Озарбойжон–Ўзбекистон Давлатлараро кенгашининг иккинчи йиғилиши доирасида муҳим музокаралар ўтказилди. Тарихда илк бор икки давлат парламентарийлари форуми бўлиб ўтди. Ҳар қандай стратегик иттифоқ мустаҳкам маданий ва ҳуманитар пойдеворга таяниш керак. Бунинг рамзий ифодаси сифатида Боку шаҳрида Ўзбекистон харитаси шаклида парк очилди. Шунингдек, Андижонда икки давлат ректорларининг илк форуми ўтказилди.
Ҳозирда қўшма инвестиция жамғармалари ташкил этиш, Ўрта коридорда ҳамкорликни мувофиқлаштириш, тарифларни уйғунлаштириш, технопарклар ва рақамли иқтисодиёт соҳаларида ҳамкорлик, хавфсизлик бўйича маълумот алмашиш ва қўшма машқлар ўтказиш бўйича ишлар олиб борилмоқда. Агар бу ташаббуслар муваффақиятли амалга оширилса, муносабатлар стратегик ҳамкорликдан мустаҳкам қардошлик босқичига ўтади.
Икки давлат ўртасида сиёсий ирода мустаҳкам. Ҳар икки раҳбар — Илҳом Алиев ва Шавкат Мирзиёев — буни мукаммал даражада таъминлаш учун саъй-ҳаракат қилмоқда.
Озарбойжон–Ўзбекистон муносабатлари оддий дипломатия эмас — бу туркий дунёда ягоналик ва ҳамжиҳатлик намунасидир. Охирги йилларда улар стратегик ҳамкорлик даражасига кўтарилди ва ҳар икки давлат учун янги имкониятларни очмоқда. Геосиёсий шароит, транспорт йўлаклари ва иқтисодий манфаатлар бу алоқаларни янада чуқурлаштиришни тақозо этмоқда. Бу муносабатлар улкан салоҳиятга эга ва бутун минтақа барқарорлиги ҳамда ривожида муҳим ўрин тутади.