Арманистон ва Озарбойжон тинчлик битими матнини очиқлади — у нималардан иборат?

21:00 | 9 дақиқада ўқилади.

Битим 17 моддадан иборат бўлиб, унда суверенитет, чегаралар дахлсизлиги ва сиёсий мустақилликка эҳтиром кўрсатиш мажбурияти акс этган.

Az ar

Арманистон ва Озарбайжон тинчлик битими матнини чоп этди. Айнан шу ҳужжат икки давлат ташқи ишлар вазирликлари вакиллари Вашингтонда республикалар раҳбарлари Никол Пашинян ва Илҳом Алиев ҳамда АҚШ президенти Доналд Трамп иштирокида парафлашди. Шундан сўнг Трамп: «Биз тинчлик ўрнатишга муваффақ бўлдик», деди ва Арманистон ҳамда Озарбайжон раҳбарлари АҚШ президенти Нобел мукофотига лойиқ эканига рози бўлишди.

Тинчлик шартномаси 17 моддадан иборат. Илгари унинг мазмуни ҳақида деярли ҳеч нарса маълум эмас эди. Эндиликда ушбу ҳужжат Арманистон ва  Озарбайжон ташқи ишлар вазирликлари веб-сайтларида жойлаштирилган . Битим ҳали ҳеч бир ким томонидан имзоланмаган ёки ратификация қилинмаган. Биз унинг таржимасини нашр қиламиз (таҳрирланган ва қисқартирилган).

Томонлар ўзаро яхши қўшничилик муносабатларини ўрнатиш истагини билдирган ҳолда, қуйидаги асосда бир-бирлари билан тинчлик ва давлатлараро муносабатлар ўрнатишга келишиб олдилар:

I модда: Томонлар бир-бирининг суверенитети, ҳудудий яхлитлиги, чегаралари дахлсизлиги ва сиёсий мустақиллигини тан олади ва ҳурмат қилади.

II-модда: Томонлар бир-бирларига нисбатан ҳудудий даъволари йўқлигини ва келгусида бундай даъво қилмасликларини тасдиқлайдилар. Улар бир-бирининг ҳудудий яхлитлигини бузишга қаратилган ҳеч қандай ҳаракат қилмаслик мажбуриятини оладилар.

III модда: Томонлар куч ишлатиш билан таҳдид қилишдан тийилади. Улар ўз ҳудудидан учинчи томон томонидан бир-бирига қарши куч ишлатиш учун фойдаланишига йўл қўймайди.

IV модда: Томонлар бир-бирининг ички ишларига аралашишдан тийилади.

V модда: Тинчлик шартномасини ратификация ёрлиқларини алмашгандан сўнг, томонлар ____ кун ичида дипломатик муносабатлар ўрнатадилар (эълон қилинган ҳужжатга кўра, аниқ муддат ҳали белгиланмаган —  Vaqt.uz эслатмаси ).

VI модда: Томонлар давлат чегарасини делимитация ва демаркация қилиш тўғрисида битим тузиш мақсадида чегара комиссиялари иштирокида виждонан музокаралар олиб боради.

VII модда: Томонлар умумий чегарада учинчи давлатларнинг қуролли кучларини жойлаштирмайди. Делимитация ва кейинги демаркациядан олдин чегара ҳудудларида барқарорликни таъминлаш учун ўзаро келишилган хавфсизлик ва ишончни мустаҳкамлаш, жумладан, ҳарбий соҳада чора-тадбирлар кўрилади.

VIII модда: Томонлар муросасизлик, ирқий нафрат ва камситиш, сепаратизм, зўравон экстремизм ва терроризмнинг барча кўринишларини қоралайди ва уларга қарши курашади ҳамда ўз халқаро мажбуриятларини бажариш мажбуриятини олади.

IX модда: Қуролли тўқнашувларда бедарак йўқолган шахсларга оид масалалар ҳар икки томон иштирокида ҳал қилинади. Улар тўғридан-тўғри ёки халқаро ташкилотлар билан ҳамкорликда барча маълумотларни алмашиш мажбуриятини оладилар. Томонлар бедарак йўқолганларнинг тақдирига ойдинлик киритиш ва адолатни яраштириш ва ишончни мустаҳкамлаш воситаси сифатида таъминлаш муҳимлигини тан олади.

Х модда: Томонлар турли соҳаларда, жумладан, иқтисодий, транспорт, экологик, гуманитар ва маданий ҳамкорлик бўйича шартномалар тузишлари мумкин.

XI модда: Битим БМТга аъзо бошқа давлатлар билан тузилган шартномалар бўйича томонларнинг ҳуқуқ ва мажбуриятларини чекламайди. Бироқ, амалдаги халқаро шартномалар томонларнинг ҳар бирининг тинчлик шартномаси бўйича мажбуриятларини бузмаслиги керак.

XII модда: Томонлар бир-бирлари билан муносабатларида халқаро ҳуқуқ нормаларига ва ушбу Битимга амал қиладилар. Ҳеч ким ўз ички қонунчилиги қоидаларига асос сифатида мурожаат қилишга ҳақли эмас. Томонлар ушбу Битим кучга киргунга қадар унинг мақсади ва мақсадига путур этказадиган ҳаракатлардан тийилиш мажбуриятини оладилар.

XIII модда: Томонлар тинчлик битими ижросини назорат қилиш учун икки томонлама комиссия тузмоқда. У ҳар икки давлат томонидан келишилган тартиб асосида ишлайди.

XIV модда: Томонлар тинчлик битимига оид ҳар қандай келишмовчиликларни тўғридан-тўғри маслаҳатлашувлар орқали ҳал қилишга интилади. Агар улар олти ой ичида мақбул натижага олиб келмаса, томонлар низоларни тинч йўл билан ҳал қилишнинг бошқа усулларини излайдилар.

XV модда: Тинчлик битими кучга киргандан кейин бир ой ичида томонлар ҳар қандай қонуний ҳолларда бир-бирларига қарши барча давлатлараро даъволарни қайтариб олишлари ва ҳал қилишлари керак. Улар келажакда бундай даъволарни қўзғатмасликлари ва бир-бирига қарши учинчи томон жараёнларида иштирок этмасликлари, шунингдек, ҳар қандай соҳада душманлик ҳаракатларини рағбатлантиришлари керак.

XVI модда: Тинчлик шартномаси миллий қонунчиликда назарда тутилган ички тартиб-қоидалар бажарилганлиги тўғрисида билдиришнома алмашган пайтдан эътиборан кучга киради.

XVII модда: Шартнома арман, озарбайжон ва инглиз тилларида тузилган. Ҳар учала матн ҳам бир хил кучга эга, бироқ матнларнинг ҳар қандай қоидасининг маъноси бўйича келишмовчиликлар юзага келган тақдирда, инглиз тилидаги версия устунлик қилади.