Сўм банкнотлардаги кетма-кет ноллар: дизайнда нима эътибордан қочирилган?

19:20 | 9 дақиқада ўқилади.

Марказий банк сўнгги марта 200000 сўм қийматдаги купюра муомалага киритганидан сўнг нақд кетма-кет ноллар сабабли нақд муомалада чалкашликлар юзага кела бошлади. Келинг янги дизайндаги пулларимиз билан боғлиқ айрим ноқулайликлар ҳақида гаплашамиз.

200 ming som

Олдинги сериядаги пуллар – 200, 500, 1 000, 5 000, 10 000, 50 000 ва 100 000 сўмлик пулларимизнинг ўлчамлари бир хил эди — 144×78 мм.

2021 йилнинг июнидан бошлаб Буюк ипак йўли мавзусида чоп этилган сўмнинг янги банкнотлари эса ўзининг замонавий ва чиройли дизайни билан ажралиб турибди.

Янги дизайндаги купюраларнинг баландлиги бир хил — 69 мм бўлса-да, номинал қиймати ошишига қараб уларнинг энига узунлиги 5 миллиметрга ошиб боради: 2 000 ва 5 000 сўмликнинг эни — 142 мм, 10 000, 20 000 ва 50 000 сўмликнинг эни — 147 мм, 100 000 ва 200 000 сўмликнинг  эни 152 мм. Пулнинг ўлчами ихчамлашган, каттароқ номиналдаги суммаларнинг ўлчами узунроқ бўлгани ҳам бир қулайлик.

Пулларнинг ўлчами ихчамлашгани билан, барибир муомалада айрим ноқулайликлар ҳам бор. Гап ундаги тўртта-бешталаб нолларнинг ажратилмасдан ёзилганида.

Хусусан, 10 минг сўм ва 20 минг сўмлик банкноталарнинг ўлчами ва ранги ўхшашлиги. Бир боғлам (пачка) 20 минг сўмлик ичига 10 минг сўмлик солиб юборилса (масалан, қоронғида, мол бозорларида) санашда ажратиб бўлмайди. Энг сўнгги чиқарилган янги 200 минг сўмлик банкнота дизайнида ҳам яна улар каби кўк рангдан фойдаланган.

Иккинчи ноқулайлик, банкнотда қийматни ифодалашда нолларнинг кетма-кет ёзилиши: 100000, 200000 тарзида. Натижада 20 минг сўмлик ва 200 минг сўмликни ажратишда ноқулайлик вужудга келади. Боз устига, пулларимиз лотин алифбосида чиқарилмоқда. Аҳолимизнинг кирил алифбосида саводи чиққан ёши катта қисмида кичик шрифтда ёзилган пулнинг номиналини ўқиш ва ажратишда қийинчилик вужудга келади.

вал 01

Ҳа, пулларимизнинг ноллари тобора кўпаймоқда. Бундан фожиа ясамаслик керак, бунақа пулларга эга ягона давлат эмасмиз. Қолаверса, 1994 йилнинг 1 июлида сўм муомалага киритилганидан буён деноминация қилингани йўқ. (Қайд этиш керакки, бизнинг миллий валютамиз деноминация қилиниши тўғрисидаги чиққан хабарлар Марказий банк томонидан бир неча бор рад этилган)

Бироқ, банкнотада мингни ифодаловчи нолларни ифодалашда бошқа давлатлар қандай йўл тутганига эътибор қаратиб, уларнинг тажрибасидан ҳам фойдаланиш лозим.

Нолларни ажратишнинг учта йўли бор:

1) 10000, 20000, 50000, 100000, 200000 минг сўмлик банкноталарда минглик саноқни билдирувчи учта нолни ажратиш: 10 000, 20 000, 50 000, 100 000, 200 000 тарзида (Ўзимизда 1993 йилда сўм-купон муомалага чиқарилганда 10 минг сўм-купонда шу усулдан фойдаланилган).

вал 02
Ўзбекистоннинг 1993-1994 йилларда муомалада бўлган 10 минг сўм-купони

Айрим давлатларда турли даврларда муомалага чиқарилган йирик номиналдаги банкноталарда ҳам минглик саноқни билдирувчи учта нолдан аввал бироз бўшлиқ (пробел) қолдирилган:

500k ita
Италиянинг эски 500 минг лираси
Bel 50k
Беларуснинг эски 50 минг рубли
100k rus
Россиянинг эски 100 минг рубли
10k tj
Тожикистоннинг эски 10 минг рубли
10k az
Озарбойжоннинг эски 10 минг манати
10k is
Исроилнинг эски 10 минг шеқели
50k iraq
Ироқнинг 50 минг динори
20k mex
Мексиканинг 1992 йилги пул ислоҳотидан сўнг 20 мингдан 20 песога айланган пули

2) Минглик саноқдаги нолларни вергул ё нуқта билан ажратиш: 10,000, 20,000, 50,000, 100,000 ва 200,000 ёки 10.000, 20.000, 50.000, 100.000 ва 200.000 тарзида.

50k 100k leb
Ливаннинг 50 ва 100 минглик ливри
500k vie
Виетнамнинг 50, 100, 200 ва 500 минглик донги
500k arg
Аргентинанинг эски 500 минг песоси

3) Пулнинг мингликларни билдирувчи нолларини бошқа хирароқ рангда, кичикроқ шрифтда ёки МИНГ сўзи билан ифодалаб ёзиш. Бу миллий валютасини деноминацияга тайёрлаётган давлатларда кузатилади .

1m iri
Эроннинг амалдаги 1 миллион риёл пули

5m tur

20m tur
Туркиянинг эски 5 ва 20 миллион лираси 1:1.000.000 нисбатда деноминация қилинганидан сўнг
20k col
2014 йилги редизайндан сўнг учта нол МИЛ (минг) сўзига айлантирилган Колумбиянинг 20 минг песоси

Миллий валютамизни эмиссия қилувчи Марказий банкимиз юқорида келтирилган мисолларга эътибор қаратиб, бу ноқулайликни бартараф этса яхши бўлар эди.

Шуҳрат Шокиржонов тайёрлади. (Kun.uzʼдан олиниб, янгиланди).