Ўзбекистон саноати: ишлаб чиқаришда ўсишми ёки инқироз?

17:30 | 11 дақиқада ўқилади.

Сўнгги етти ойда нефт ва газ қазиб олиш кескин пасайди, бензин ишлаб чиқариш ҳам учдан бирга қисқарди. Автобозорда эса Cobalt ва Damas кўрсаткичи яна тушди.

Neft

2025-йилнинг август ойи ҳолатига кўра, Ўзбекистонда қарийб 59 мингга яқин саноат корхоналари фаолият юритмоқда. Бу ҳақда Статистика қўмитаси маълум қилган.

Қайси соҳаларда саноат корхоналари кўп?

1

Инфографика: Статистика қўмитаси

Саноат корхоналарининг юқори улуши озиқ-овқат маҳсулотлари ишлаб чиқаришга тўғри келмоқда. Уларнинг сони 11,9 мингта бўлиб, умумий корхоналар сонининг 20,2 фоизини ташкил этади. Ўтган йилнинг шу даврида унинг саноат таркибидаги улуши 12,4 фоиз бўлган эди. Ишлаб чиқариш ҳажми эса 44,7 млрд сўмга тўғри келган.

Шунингдек, 8,4 мингта корхона (14,4 фоиз) бошқа нометалл минерал маҳсулотлар ишлаб чиқаришга, 6,1 мингта корхона (10,3 фоиз) кийим ишлаб чиқаришга ихтисослашган.

Машина ва ускуналардан ташқари тайёр металл буюмлар ишлаб чиқариш корхоналари 4,7 мингта бўлиб, улар умумий миқдорнинг 8 фоизини ташкил қилади. Мебел ишлаб чиқариш бўйича корхоналар ҳам кам эмас, улар 4 мингтадан ортиқ. Қарийб 7 фоиз улуш мебел цехлари ҳисобига тўғри келяпти.

Қайси ҳудудда саноат юқори?

2

Инфографика: Статистика қўмитаси

Ўзбекистонда 575,6 трлн сўмлик саноат маҳсулотлари ишлаб чиқарилган. Ҳудудлар кесимида Тошкент шаҳри етакчи бўлиб, 108,3 трлн сўмлик маҳсулот яратилган. Бундан ташқари Навоий вилояти ҳам пойтахтдан қолишмайди. У ерда шу йилнинг август ойи ҳолатига кўра 104 трлн сўмдан ортиқ қийматдаги маҳсулотлар ишлаб чиқарилган.

Энг қизиғи, ўтган йилнинг шу даврида Навоий вилоятининг кўрсаткичи пойтахтникидан кўра яхшироқ бўлган. Яъни Навоийда 75,4 трлн сўмдан ортиқ, Тошкент шаҳрида эса 70,6 трлн сўм атрофида саноат маҳсулотлари ишлаб чиқарилган.

Энг қуйи натижани эса 9,5 трлн сўмлик маҳсулот ҳажми Сурхондарё вилояти қайд қилган. Ўтган йилда ҳам бу ҳудуд энг паст натижа (6,1 трлн сўм) қайд қилган эди.

Аҳоли жон бошига тақсимот қандай?

Йирик саноат корхоналари жойлашгани ҳисобига Навоийда кўрсаткичлар юқори, яъни аҳоли жон бошига 94 минг 709 сўмдан тушади. Ўтган йилда 69 минг 817 сўмдан тўғри келган эди.

Саноат маҳсулотлари фуқаролар ҳисобига Тошкент шаҳрида 34 минг 630 сўмдан, Тошкент вилоятида эса 27 минг 373 сўмдан тушяпти. Ўтган йилги рақамлар билан деярли катта фарқ бўлмаган (пойтахтда 27 минг, Тошкент вилоятида 23 минг атрофида эди).

Саноат маҳсулотлари улуши

2025-йилнинг январ–июл ойларида республикада 667 минг тонна, фақат июл ойининг ўзида 91,4 минг тонна автомобиль бензини ишлаб чиқарилган. Бу ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 24 минг тонна кам. Охирги 2 йилда бензин ишлаб чиқариш учдан бирга қисқарган.

Маълумот учун, аввалроқ AИ 92 бензини август ойи бошидан бери 4,7 фоизга, ўтган йилнинг ноябридан буён 12,6 фоизга қимматлаганини хабар берган эдик. Аниқроғи, АЁҚШларда АИ 92 бензини 10 700 сўмдан, AI-80 нархи эса 9 000 сўмга етган.

«Бензин ишлаб чиқариш учун етарли нефтьнинг ўзи ҳам йўқ. Нефть қазиб олиш яна 5,2 минг тоннага, 55 минг тоннагача қисқарган», — дейди иқтисодчи Отабек Бакиров.

Дизел ёқилғиси ишлаб чиқариш ҳам яна камая бошлаган. Ой давомида 115,4 минг тонна дизел ишлаб чиқарилган, бу ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 3,9 минг тонна кам.

Газ қазиб олиш ҳажми эса рекорд даражада камайди. 2025 йил январ–июл ойларида Ўзбекистонда 25,3 млрд метр куб табиий газ қазиб олинган. Бу ўтган 8 йилнинг мос даврлари учун энг кам кўрсаткич ҳисобланади.

Масалан, газ қазишда 2024-йил илк етти ойидагига қараганда (26,2 млрд метр куб) 3,4 фоиз пасайиш кузатилган. Агар 6 йил олдинги рақамларга қаралса, ҳажмлар ҳозиргидан 10 млрд метр куб кўп бўлганини кўриш мумкин. Содда қилиб айтганда, 7 ойда газ қазиб олишнинг қулаши 884,5 млн кубга етган.

Қанча енгил автомобиль ишлаб чиқарилди?

Енгил автомобиль ишлаб чиқариш ҳажми 2025 йилнинг етти ойи давомида 212 156 донага етди. Энг кўп ишлаб чиқарилган русум – Cobalt бўлиб, жами 83 167 дона ишлаб чиқарилган. Иккинчи ўринда 51 587 дона билан Damas, учинчи ўринда эса 26 385 дона билан Tracker турибди.

3

Инфографика: Статистика қўмитаси

Қизиқарлиси, Cobalt ишлаб чиқариш ҳажми тўртинчи ой кетма-кет қисқармоқда. Худди шундай «пултопар» Damas ҳам ўтган ойга нисбатан 4 336 тага кам чиқарилган.

4

«Монополист UzAuto Motors таътилга чиққанми, деган тахмин ҳам тўғри эмас, чунки қиммат Tracker ва Onix ишлаб чиқариш кескин кўпайган. Махсус енгил автомобиллар ишлаб чиқариш 5 600 тагача ошган. Демак, фойдаси кескин қисқарган монополист стратегиясида нимадир ўзгарган», — деб Бакиров блогида ёзган.

Эслатиб ўтамиз, аввалроқ Vaqt.uz журналисти Сергели машина бозоридаги ҳолатни ўрганиб, бозорда нархлар ҳам, савдо ҳам ошганини маълум қилган эди. Бунга асосий сабаб эса автокредитлар, монополия ва доллар курсидики ўзгаришлар экани айтилган эди.

Бундан ташқари, ўзбекистонликлар автомобиль ва тўй учун энг кўп пул сарфлашларини таҳлил қилган эдик.

Бу ҳали ҳаммаси эмас. Июлда электр энергияси генерацияси ҳам кескин тушиб кетган. Ой давомида 5 852,7 млн кВт соат электр энергияси ишлаб чиқарилган, бу ўтган йилнинг июлига нисбатан 1 218,9 млн кВт соат кам. Шу йилнинг 7 ойида жами 49 389 млн кВт соат электр энергия ишлаб чиқарилган.

Хулоса қиладиган бўлсак, бензин ишлаб чиқариш, нефть ва газ қазиб олиш кўрсаткичлари барчаси қуламоқда. Автобозорда ҳам энг оммабоп бўлган Cobalt ва Damas ишлаб чиқариш тушган, лекин Onix, Tracker ва KIA кўрсаткичи ошган.

Маҳлиё Ҳамидова тайёрлади