Гуржистонда дам олиш кунлари кескин вазиятда ўтди. «Гуржистон орзуси» партияси муниципал сайловларда ғалаба қозонгани фонида мухолифат тарафдорларини кўчаларга чиқишга даъват этди. Соғлиқни сақлаш вазирлиги маълумотларига кўра, намойишларни тарқатиш пайтида олти нафар намойишчи ва 21 нафар полициячи жароҳат олган.
Энг кўзга ташланувчи воқеа Михаил Кавелашвилининг президентлик қароргоҳига ҳужум бўлди. Бир неча намойишчи металл тўсиқни ёриб ўтиб, хавфсизлик кучлари билан тўқнашувга кирди. Махсус кучлар сув пуркагичлар ва кўздан ёш оқизувчи газни қўллашга мажбур бўлди.
Бу ҳодиса мамлакат учун жиддий сиёсий оқибатларга олиб келиши мумкин. Энг аввало, у сайловларнинг ўзини иккинчи даражага тушириб қўйди.
Сайлов кампанияси мухолифатнинг бир қисми томонидан бойкот қилиниши шароитида ўтказилди. Одамлар нафақат жорий йилги овоз бериш натижалари туфайли, балки мухолифат ва халқаро кузатувчилар фикрича сохталаштирилган ўтган йилги парламент сайловларига қарши норозилик билдириш учун ҳам кўчаларга чиқишди.
Энди эса, президент саройини эгаллаб олишга уринишдан сўнг, Гуржистон раҳбарияти қўлида биринчи марта ўзларининг тайёрланаётган давлат тўнтариши ҳақидаги баёнотларини тасдиқловчи далил пайдо бўлди.
Бу, ўз навбатида, янги шубҳалар тўлқинини келтириб чиқарди: провокация ҳокимиятнинг ўзи томонидан уюштирилган бўлиши мумкинми? Гуржистон собиқ президенти Саломе Зурабишвили президент саройини эгаллаб олиш ҳаракатлари расмийлар томонидан грузин халқининг 310 кунлик тинч норозилигини обрўсизлантириш учун уюштирилган бўлиши мумкинлигини тахмин қилди.
Сиёсатшунос Гела Весадзе ҳам ТРТ билан суҳбатда бу ҳаракат ўйламай қилинганини таъкидлади. Биринчидан, Гуржистон парламентар республика, демак, президент давлатнинг биринчи шахси эмас. Агар қароргоҳ эгаллаб олинган тақдирда ҳам, бу сиёсий маънога эга бўлмас эди.
«Сарой ўша пайтда бўш эди, аммо намойишчилар металл тўсиқни синдиришга муваффақ бўлишди. Кўплаб ижтимоий тармоқ фойдаланувчилари бу қандай қилиб бунчалик тез содир бўлганига ҳайрон бўлишди – девор олдиндан арралаб қўйилмаганмиди? Бу савол ҳамон жумбоқлигича қолмоқда», – дейди у.
Бу вазиятда ҳам ҳокимият, ҳам мухолифат мағлубиятга учради, деб таъкидлайди сиёсатшунос Ника Читадзе ТРТ билан суҳбатда. Унинг фикрича, ҳужум хато бўлиб, фақат ҳудуд инфратузилмасининг вайрон бўлишига олиб келди. Бироқ ҳокимият ҳам «ҳалокатли ғалаба» ҳақидаги баёнотларига қарамай, ҳақиқий муваффақиятга эриша олмади. Сайловда иштирок этганлар сони атиги 40,93 фоизни ташкил этди, Тбилисида эса сайловчиларнинг 31 фоизга яқини овоз берди.
«Ҳокимият 70 фоиз овоз ҳақида гапирганда, шуни эсда тутиш лозим: бу рақам фуқароларнинг умумий сонига эмас, балки сайловга келганлар сонига нисбатан фоиздир. Аҳолининг аксарияти амалдаги ҳокимиятга ишонмаслиги кўриниб турибди», – дея хулоса қилди у.
Мухолифат сайловни бойкот қилмоқда
Муниципал сайловларга бойкот эълон қилган партиялар орасида «Ягона миллий ҳаракат» ҳам бор. ЯМҲ аъзолари оммавий норозилик намойишларининг асосий ташкилотчиларига айланди. Полиция акцияларда иштирок этган бир неча депутатни давлат тўнтаришига уринишда айблади. Уларга тўққиз йилгача қамоқ жазоси таҳдид солмоқда.
Энди бойкот ғоясининг ўзи баҳсларни келтириб чиқармоқда. Сайловларда иштирок этишдан бош тортиб, мухолифат ўзининг сиёсий мавқеини йўқотади ва майдони «Гуржистон орзуси»га бўшатиб беради. Натижада, жамиятда ҳокимиятга муқобил йўқлиги ҳисси кучайиши мумкин.
ТРТ билан суҳбатлашган мутахассислар бу масалани бир маъноли эмас деб ҳисоблашади. Уларнинг фикрича, ҳатто сайловчилар сайлов участкаларига келган тақдирда ҳам уларнинг овозлари ўғирланмаслигига ҳеч қандай кафолат йўқ. Бунинг устига, юқори қатнашувчилик сони, аксинча, ҳукмрон партиянинг қонуний обрўсини мустаҳкамлаши мумкин эди.
«Сайловларда фақат бир нечта мўътадил мухолифат партиялари иштирок этди – масалан, «Лело» ва «Гахария — Гуржистон учун». Уларнинг натижалари қўллаб-қувватлашнинг пасайганини кўрсатди: Гахария партияси бир йил олдинги парламент сайловларига қараганда 70 фоизга, «Лело» эса тахминан 50 фоизга кам овоз олди. Бу мухолифат электоратининг катта қисми ҳам сайловларни бойкот қилганидан далолат беради», – дея қайд этади Ника Читадзе.
Шу билан бирга, экспертларнинг сўзларига кўра, «Гуржистон орзуси» асосий давлат тузилмалари – куч тузилмалари, судлар, прокуратура, МСК ва Марказий банк устидан назоратни сақлаб қолади. Бироқ ҳаммаси силлиқ кетмаяпти: одамлар Руставели кўчасига намойишга чиқишда давом этмоқда, норозилик ҳаракати жонлилигича қолмоқда.
«Партия, айниқса, Тбилисида кучайиб бораётган норозиликка дуч келди. У ерда Каха Каладзени аҳолининг атиги 20 фоизга яқини қўллаб-қувватламоқда. Агар ҳокимият ўз таъсирини сақлаб қолишни истаса, маъмурий босимдан ҳақиқий ижтимоий лойиҳаларга ўтиши лозим. Акс ҳолда «Гуржистон орзуси»нинг рейтинги пасайиб кетади», – дея огоҳлантирмоқда Читадзе.
Шу билан бирга, ҳокимият мухолифлари бетараф сайловчилар билан ишлашлари, ўзгаришлар нима учун зарурлигини ва улар мамлакатнинг ижтимоий-иқтисодий ривожланишига қандай ҳисса қўшиши мумкинлигини тушунтиришлари керак.
«Мухолифатга янги стратегия зарур», — дейди Читадзе. «Тезкор муваффақиятга умид боғлаш хато эди: «соат тўртда бошлаймиз, саккизда ҳокимиятни қўлга оламиз»каби шиорлар фақат ишончни йўқотади. Аммо тўғри стратегия ва изчил иш билан муваффақиятга эришиш мумкин: жамоатчилик норозилиги кучли ва Грузияда ҳамон ўзгаришлар учун имконият мавжуд».