O‘zbekiston bozorida tokenlashtirilgan aksiya va obligatsiyalar: nimalar o‘zgaradi?

2026 yil 1-yanvardan boshlab O‘zbekiston rezidentlari bo‘lgan yuridik shaxslar token shaklida aksiya hamda obligatsiyalar chiqara oladigan bo‘ladi. Bu  faqat bir qog‘ozdagi qimmatli qog‘ozlar emas, balki blokcheyn va tokenizatsiya orqali shaklidagilarga ruxsat degani.

Yangi huquqiy mexanizm to‘lov tizimlarida steyblkoinlar (barqaror tokenlar) joriy etilishi, shuningdek, tokenlashtirilgan qimmatli qog‘ozlar (aksiyalar va obligatsiyalar) bo‘yicha savdo maydonchalarini fond birjalarida ochish imkoniyatini beradi.

Demak, yaqin kelajakda O‘zbekiston kapital bozorida an’anaviy aksiyalar va obligatsiyalardan tashqari raqamli aktivlar, token shaklidagi qog‘ozlar ham paydo bo‘lishi kutilmoqda. Bu holat nafaqat moliyaviy texnologiyalar (fintex), balki investitsiya, korporativ boshqaruv hamda startaplar uchun keng imkoniyatlar ochadi. Keling, ayni paytda mavjud holat, nima uchun bunday qaror qabul qilingani va 2026 yildan olganda qanday natija bo‘lishi mumkinligini chuqurroq tahlil qilaylik.

2025 yilgi qaror va uning mohiyati

2025 yil 27–29-noyabr kunlari O‘zbekiston hukumati va regulyatorlari, jumladan O‘zbekiston Markaziy banki (MB) hamda Istiqbolli loyihalar milliy agentligi (ILMA) mamlakatda moliyaviy texnologiyalar va raqamli moliyaviy bozorlarga oid yangi chora-tadbirlar paketini e’lon qildi.

Mazkur qarorlarga muvofiq:

2026 yil 1-yanvardan boshlab steyblkoinlar to‘lov vositasi sifatida barqaror tokenlar rejimiga kiritiladi.

Tokenlashtirilgan aksiyalar va obligatsiyalar emitentsiyalashga (ya’ni, chiqarishga va savdoga qo‘yishga) ruxsat beriladi.

Buning uchun litsenziyaga ega fond birjalari token shaklida qimmatli qog‘ozlarni joylashtirishni va ularni muomalaga kiritishni ta’minlashi lozim.

Pilot rejim doirasida blokcheyn va raqamli moliyaviy infratuzilma yaratish, «tartibga solish qumdoni» (regulatory sandbox) joriy etish belgilangani ma’lum qilingan.

Ushbu o‘zgarishlar nafaqat «kriptoaktivlar», balki an’anaviy korporativ moliyalashtirish vositalarining raqamli shaklga o‘tishi yo‘lini ochadi. Tokenlashtirish — qimmatli qog‘ozlar bozorini modernizatsiyalash, likvidlikni oshirish hamda investitsiyalar oqimini kengaytirishga xizmat qilishi kutilmoqda.

Nega ayni paytda bu qaror qabul qilindi?

Moliyaviy texnologiyalar rivoji: Dunyo bo‘yicha blokcheyn va tokenizatsiya moliyaviy bozorlarni soddalashtirish, qog‘ozli hujjatlar ortidagi murakkab jarayonlardan voz kechish imkonini bergan. O‘zbekiston ham global tendensiyaga mos ravishda bozorni modernizatsiya qilishni maqsad qilgan.

Investitsiyalar jalb qilish va kapitallar oqimi: Tokenlashtirish korxonalarga investitsiya jalb qilishni osonlashtiradi, aksiyalarni token shaklida chiqarish orqali kengroq investorlar auditoriyasiga chiqish mumkin bo‘ladi; obligatsiyalar esa korxonaga «qarz» olib, loyihalarni kengaytirish imkonini beradi.

Likvidlik va bozor shaffofligi: An’anaviy qimmatli qog‘ozlar ko‘pincha murakkab ro‘yxatga olish, hujjatlar bilan bog‘liq yurish-turish talab qiladi. Token shaklida, blokcheyn asosida, egalik huquqi, tranzaksiyalar tarixini aniq ko‘rish, savdoni tezlashtirish va nazorat qilish osonlashadi.

Raqamli infratuzilma va regulyatsiya bazasi: Markaziy bank va tegishli organlar «ochiq banking», «regulyator qumdoni», steyblkoinlar va token qog‘ozlari bo‘yicha maxsus huquqiy rejim yaratmoqda. Bu investorlar va emitentlar uchun qonuniy kafolat.

Shunday qilib, qarorlar ketma-ketligi, regulyatsiya va bozor talabining uyg‘unligi O‘zbekistonni raqamli moliyaviy bozor sari yo‘naltirmoqda.

2026 yildan bozor ko‘rinishi: imkoniyatlar va xatarlar

Yangi tartib-qoidalarning joriy etilishi bilan birga, bozor uchun bir nechta ssenariy ko‘zda tutilmoqda.

Kengroq investor bazasi: token shaklida aksiyalar va obligatsiyalar — nafaqat yirik korxonalar, balki kichik va o‘rta biznes ham investitsiya jalb qilishi mumkin bo‘ladi. Bu investitsiyalar oqimini kengaytiradi.

Likvidlik oshishi: tokenlar yuqori tezlikda, raqamli maydonchalarda 24/7 savdoga qo‘yilishi mumkin; bu bozorni yanada dinamik qiladi.

Xalqaro investitsiyalar uchun ochiqlik:  tokenizatsiya xalqaro investorlar uchun shaffoflik va tezkor savdo imkoniyati taqdim etadi; shuning uchun O‘zbekiston korxonalari global kapital bozorlariga chiqish imkoniga ega bo‘ladi.

Korporativ rivojlanish va startaplar uchun yangi manbalar, ayniqsa, texnologik, IT, agro va infratuzilma loyihalari token orqali investitsiya yig‘ishi mumkin; bu sektorlarda jadal o‘sish boshlanishi ehtimoli katta.

Xavf va muammo

Regulyatsiyada noma’lumlik: tokenlashtirilgan qimmatli qog‘ozlar, steyblkoinlar va blokcheyn asosidagi moliyaviy vositalar hali yangi; tartib-qoidalar, soliqlar, investor huquqlari va shikoyat tartibi to‘liq ishlanmay qolishi mumkin. Agar regulyatsiya zaif bo‘lsa, investorlar huquqlari xavf ostida bo‘ladi.

Likvidlik cheklanishi: agar fond birjalari tokenlar savdosi uchun likvid bo‘lmasa, savdo oynasi keng ochilmasa, tokenlar «qotib» qolishi, real qiymatga ega bo‘lmasligi ehtimoli bor.

Risk va tavakkalchilik: tokenlashtirilgan obligatsiyalar/yoki aksiyalar investor uchun an’anaviy papkali sertifikatlar kabi kafolat bermasligi mumkin. Bu esa investorlar uchun xavf.

Texnologik va kiberxavfsizlik: blokcheyn tizimlari, raqamli hamyonlar va savdo platformalarida kiberhujumlar, hakerlik kabi muammolar bo‘lishi mumkin; bu investorlar va emitentlar uchun katta tavakkal.

Raqobat va bozor noturg‘unligi: yangi aktivlar bozoriga ommaviy chiqish bo‘lishi bilan narxlar balandlashishi, keyin bozor «pufagi» yuzaga kelishi ehtimoli ham yo‘q emas.

Kimlar uchun foydali, kimlar ehtiyot bo‘lishi kerak

Yangi tokenlashtirilgan qimmatli qog‘oz dasturi bir necha turdagi manfaatdor tomonlar uchun katta imkoniyatlar ochadi:

Korporatsiyalar va startaplar — yangi loyihalar, kengayish, modernizatsiya uchun xarajatlarni investitsiyalar orqali moliyalashtirish.

Kichik va o‘rta biznes — an’anaviy bank kreditlaridan farqli ravishda soddaroq, kengroq investor tarmog‘i orqali kapital jalb qilish.

Qimmatli qog‘oz bozori investorlari — oddiy aholidan tortib yirik investorlargacha tokenlar orqali ulush olish, likvidlik, soddalik va past xarajat bilan.

Moliyaviy texnologiyalar va fintex kompaniyalari — token yaratish, saqlash va almashtirish xizmatlari orqali yangi biznes-model.

Quyidagi guruhlar ehtiyot bo‘lishi lozim:

Tajribasiz investorlar — tokenlar va blokcheyn asosidagi qimmatli qog‘ozlar risklarni ham olib keladi; shu bois, investitsiya qilishdan oldin yaxshi tushunish lozim.

Kichik korxonalar — regulyatsiya va muvofiqlik talablariga javob bera olmasa, token emissiyasi murakkab yoki qimmat bo‘lishi mumkin.

Regulyatsiyaga tayyor bo‘lmagan bozor ishtirokchilari — yangi talablar, soliq, huquqiy va texnik talablar bilan yuzlashishlari mumkin.

2026 yil 1-yanvardan O‘zbekiston bozorida tokenlashtirilgan aksiyalar va obligatsiyalar emissiyasiga ruxsat berilishi  moliyaviy bozor, investitsiyalar va korporativ moliyalashtirishda yangi davr boshlanishini bildiradi. Bu kapital oqimini kengaytirish, likvidlikni oshirish, investitsiyalar jalb qilish va moliyaviy inklyuzivlikni oshirish imkoniyati.

Biroq, yangi mexanizm hamda blokcheyn, steyblkoin, tokenlar hali dunyo bo‘yicha ham jadal rivojlanayotgan va qoidalari yakuniy ko‘rinishda shakllanib ulgurmagan soha sanaladi. Shuning uchun regulyatsiya, investor huquqlari, kiberxavfsizlik va savdo platformalarining ishonchliligi kabi jihatlar juda muhim.

Shuni hisobga olib: agar choralar to‘g‘ri qo‘yilsa va bozor ishtirokchilari javobgar bo‘lsa tokenlashtirilgan aksiyalar va obligatsiyalar O‘zbekiston kapital bozorini yangi bosqichga olib chiqadi. Aks holda, imkoniyatlar bilan birga, risklar ham katta bo‘ladi.