Moody’s O‘zbekiston o‘sish prognozini yuqoriroq qayta baholadi

Moody’s Ratings O‘zbekiston bo‘yicha rejalashtirilgan davriy ko‘rib chiqish (periodic review) materialini e’lon qildi. Bu hujjat reyting bo‘yicha qaror (upgrade/downgrade) emas, u agentlikning metodologiya va so‘nggi makro ko‘rsatkichlar kontekstida bergan yangilangan bahosini jamlaydi.

Sharhda real YAIM o‘sishi 2025 yilda 6,7 foiz va 2026 yilda 6,0 foiz darajasida keltirilgan. Moody’s davriy ko‘rib chiqishi agentlikning o‘z metodologiyasi va so‘nggi rivojlanishlar kontekstida suveren reytinglarni qayta baholash jarayonidir. Bu sharh reyting harakati emas va agentlik yaqin muddatda reytingni o‘zgartirishini bevosita anglatmaydi. Biroq u agentlik qaysi omillarni ustuvor ko‘rayotganini va amaldagi Ba3 reyting va «ijobiy» (positive) prognoz kontekstida risklarni qanday baholayotganini ko‘rsatadi.

E’tiborli jihati shundaki, bu baho Moody’s ning 2025 yil 13-iyundagi reyting bayonotida keltirilgan 2025-2026 prognozlari bilan solishtirganda yuqoriroq diapazonga qayta sozlangan. 13-iyunda agentlik 2025 yil uchun 5,8 foiz, 2026 yil uchun 5,7 foiz prognozlarini bergan edi. 10-dekabrdagi davriy ko‘rib chiqishda bu ko‘rsatkichlar 6,7 foiz va 6,0 foizga qayta baholandi. Suveren risklarni baholashda bunday tuzatishlar odatda o‘sish drayverlari va makrobarqarorlik bo‘yicha agentlik qarashlari yangilanayotganini anglatadi.

Moody’s 10-dekabrdagi hujjatida o‘sish ssenariysini bir necha omil bilan izohlaydi. Agentlik 2024 yilda iqtisodiy o‘sish 6,5 foizni tashkil etganini va bu o‘sish asosan iste’mol hamda investitsiyalar bilan qo‘llab-quvvatlanganini qayd etadi. 2025-2026 yillarda energetika va transport kabi infratuzilma yo‘nalishlaridagi yirik investitsiyalar o‘sishni ushlab turuvchi omil bo‘lib qolishi kutiladi.

Moody’s xizmatlar sektorining kengayishini iqtisodiy faollikning muhim manbai sifatida ta’kidlaydi. Bu sektor qo‘shimcha qiymat yaratishda muhim rol o‘ynaydi. Agentlik 2025 yil birinchi yarmida joriy hisob (current account) tanqisligining YAIMning 0,2 foizigacha qisqarganini qayd etadi. Bu 2024 yildagi 4,8 foiz va 2023 yildagi 7,3 foizga nisbatan sezilarli yaxshilanishdir. Pul o‘tkazmalari barqaror bo‘lib qolmoqda va tashqi to‘g‘ridan to‘g‘ri investitsiyalar kuchli o‘sish ko‘rsatmoqda.

Moody’s hujjatida 2025 yil oktabr oxiriga kelib valuta zaxiralari 10,9 milliard dollarga yetgani ko‘rsatilgan. Umumiy zaxiralar (oltin bilan birga) 59,3 milliard dollar bo‘lib, bu importning taxminan 13 oyi hajmini qoplaydi. Agentlik bu ko‘rsatkichni suveren likvidlik riskini yumshatuvchi omil sifatida baholaydi.

2025 yil 13-iyunda e’lon qilingan reyting harakati hujjatida Moody’s O‘zbekistonning kredit profilini bir necha omil bilan asoslagan edi. Agentlik O‘zbekiston nisbatan diversifikatsiyalangan iqtisodiyotga ega ekanligini va demografik sharoitlarning qo‘llab-quvvatlayotganini qayd etgan edi. Davlat qarzi YAIMning 40 foizidan past darajada saqlanmoqda va asosan imtiyozli shartlarda jalb qilingan. Bu qarz xizmatiga sarflanadigan xarajatlarni pasaytiradi.

2024 yilda budjet tanqisligi YAIMning 3,3 foizini tashkil etdi (2023 yilda 4,9 foiz edi). Energetika subsidiyalarini qisqartirish, ijtimoiy xarajatlarni aniqroq yo‘naltirish va oltin narxlarining yuqori bo‘lishi budjet ko‘rsatkichlarini yaxshilashga yordam berdi.

13-iyun bayonotida Moody’s bir qator cheklovchi omillarni ham ochiq sanab o‘tgan edi. Jon boshiga daromad past darajada qolmoqda va iqtisodiy raqobatbardoshlik cheklangan. Boshqaruv va institutsional ko‘rsatkichlar yaxshilanayotgan bo‘lsa ham, O‘zbekiston shunga o‘xshash reytingga ega mamlakatlardan ortda qolmoqda. Pul siyosati uzatish mexanizmi dollarlashtirish va sayoz ichki kapital bozorlari bilan cheklangan. Davlat korxonalari (SOE) va davlat-xususiy sheriklik (PPP) loyihalari bilan bog‘liq majburiyatlar oshib bormoqda.

2024 yilda PPP majburiyatlari YAIMning 27 foizini tashkil etgani qayd etilgan edi. Bu kontingent majburiyat riskini oshiradi. Rossiya-Ukraina urushi va mintaqaviy geosiyosiy risqlar uzoq muddatli noaniqlik yaratadi. Moody’s savdo oqimlari, pul o‘tkazmalari va mehnat bozori bo‘yicha uzoq muddatli xatarlar saqlanib qolishini ta’kidlaydi.

13-iyun bayonotida Moody’s reyting ko‘tarilishi uchun zarur bo‘lgan shartlarni aniq belgilab bergan edi. Boshqaruv va institutsional tizimlarni kuchaytirish bo‘yicha davom etayotgan islohotlar samarali amalga oshirilsa, bu siyosatlarning samaradorligini va institutlar sifatini oshiradi. Yirik davlat korxonalari va banklarni xususiylashtirish dasturi muvaffaqiyatli amalga oshirilsa, bu iqtisodiy raqobatbardoshlikni oshiradi va trend o‘sishni kuchaytiradi. Fiskal intizomni saqlash va SOE/PPP majburiyatlarini samarali boshqarish muhim omildir. Agar bu jarayonlar fiskal barqarorlikka zarar yetkazmasdan davom etsa, bu reyting ko‘tarilishi ehtimolini oshiradi.

Moody’s 10-dekabrdagi davriy ko‘rib chiqishi O‘zbekiston iqtisodiyoti o‘sishi bo‘yicha prognozlarni 13-iyundagi reyting bayonotida keltirilgan ko‘rsatkichlar bilan solishtirganda yuqoriroq diapazonga qayta sozladi. Bu agentlik makrobarqarorlik bo‘yicha bir qator «tayanch» faktorlarni, xususan, fiskal intizom, valuta zaxiralari, investitsiya drayverlari ajratib ko‘rsatayotganini bildiradi.

Biroq bu hujjat reyting harakati emas va agentlik yaqin muddatda reytingni o‘zgartirishini bevosita anglatmaydi. Davriy ko‘rib chiqish agentlikning amaldagi Ba3 reyting va «ijobiy» prognoz kontekstida risklarni qanday baholayotganini aks ettiradi. Reyting dinamikasida hal qiluvchi bo‘ladigan mavzular o‘zgarmaydi: institutlar sifati, davlat sektorining kontingent majburiyatlari va islohotlar (xususiylashtirish, boshqaruv) samaradorligi. Investor nuqtai nazaridan bu omillar o‘rta muddatli istiqbolda kuzatishni talab qiladigan asosiy yo‘nalishlar hisoblanadi.

G.Bozorova tayyorladi