Moody’s Ўзбекистон ўсиш прогнозини юқорироқ қайта баҳолади

Moody’s Ratings Ўзбекистон бўйича режалаштирилган даврий кўриб чиқиш (periodic review) материалини эълон қилди. Бу ҳужжат рейтинг бўйича қарор (upgrade/downgrade) эмас, у агентликнинг методология ва сўнгги макро кўрсаткичлар контекстида берган янгиланган баҳосини жамлайди.

Шарҳда реал ЯИМ ўсиши 2025 йилда 6,7 фоиз ва 2026 йилда 6,0 фоиз даражасида келтирилган. Moody’s даврий кўриб чиқиши агентликнинг ўз методологияси ва сўнгги ривожланишлар контекстида суверен рейтингларни қайта баҳолаш жараёнидир. Бу шарҳ рейтинг ҳаракати эмас ва агентлик яқин муддатда рейтингни ўзгартиришини бевосита англатмайди. Бироқ у агентлик қайси омилларни устувор кўраётганини ва амалдаги Ba3 рейтинг ва «ижобий» (positive) прогноз контекстида рискларни қандай баҳолаётганини кўрсатади.

Эътиборли жиҳати шундаки, бу баҳо Moody’s нинг 2025 йил 13 июндаги рейтинг баёнотида келтирилган 2025-2026 прогнозлари билан солиштирганда юқорироқ диапазонга қайта созланган. 13 июнда агентлик 2025 йил учун 5,8 фоиз, 2026 йил учун 5,7 фоиз прогнозларини берган эди. 10 декабрдаги даврий кўриб чиқишда бу кўрсаткичлар 6,7 фоиз ва 6,0 фоизга қайта баҳоланди. Суверен рискларни баҳолашда бундай тузатишлар одатда ўсиш драйверлари ва макробарқарорлик бўйича агентлик қарашлари янгиланаётганини англатади.

Moody’s 10 декабрдаги ҳужжатида ўсиш сценарийсини бир неча омил билан изоҳлайди. Агентлик 2024 йилда иқтисодий ўсиш 6,5 фоизни ташкил этганини ва бу ўсиш асосан истеъмол ҳамда инвестициялар билан қўллаб-қувватланганини қайд этади. 2025-2026 йилларда энергетика ва транспорт каби инфратузилма йўналишларидаги йирик инвестициялар ўсишни ушлаб турувчи омил бўлиб қолиши кутилади.

Moody’s хизматлар секторининг кенгайишини иқтисодий фаолликнинг муҳим манбаи сифатида таъкидлайди. Бу сектор қўшимча қиймат яратишда муҳим роль ўйнайди. Агентлик 2025 йил биринчи ярмида жорий ҳисоб (current account) танқислигининг ЯИМнинг 0,2 фоизигача қисқарганини қайд этади. Бу 2024 йилдаги 4,8 фоиз ва 2023 йилдаги 7,3 фоизга нисбатан сезиларли яхшиланишдир. Пул ўтказмалари барқарор бўлиб қолмоқда ва ташқи тўғридан тўғри инвестициялар кучли ўсиш кўрсатмоқда.

Moody’s ҳужжатида 2025 йил октябрь охирига келиб валюта захиралари 10,9 миллиард долларга етгани кўрсатилган. Умумий захиралар (олтин билан бирга) 59,3 миллиард доллар бўлиб, бу импортнинг тахминан 13 ойи ҳажмини қоплайди. Агентлик бу кўрсаткични суверен ликвидлик рискини юмшатувчи омил сифатида баҳолайди.

2025 йил 13 июнда эълон қилинган рейтинг ҳаракати ҳужжатида Moody’s Ўзбекистоннинг кредит профилини бир неча омил билан асослаган эди. Агентлик Ўзбекистон нисбатан диверсификацияланган иқтисодиётга эга эканлигини ва демографик шароитларнинг қўллаб-қувватлаётганини қайд этган эди. Давлат қарзи ЯИМнинг 40 фоизидан паст даражада сақланмоқда ва асосан имтиёзли шартларда жалб қилинган. Бу қарз хизматига сарфланадиган харажатларни пасайтиради.

2024 йилда бюджет танқислиги ЯИМнинг 3,3 фоизини ташкил этди (2023 йилда 4,9 фоиз эди). Энергетика субсидияларини қисқартириш, ижтимоий харажатларни аниқроқ йўналтириш ва олтин нархларининг юқори бўлиши бюджет кўрсаткичларини яхшилашга ёрдам берди.

13 июн баёнотида Moody’s бир қатор чекловчи омилларни ҳам очиқ санаб ўтган эди. Жон бошига даромад паст даражада қолмоқда ва иқтисодий рақобатбардошлик чекланган. Бошқарув ва институционал кўрсаткичлар яхшиланаётган бўлса ҳам, Ўзбекистон шунга ўхшаш рейтингга эга мамлакатлардан ортда қолмоқда. Пул сиёсати узатиш механизми долларлаштириш ва саёз ички капитал бозорлари билан чекланган. Давлат корхоналари (SOE) ва давлат-хусусий шериклик (PPP) лойиҳалари билан боғлиқ мажбуриятлар ошиб бормоқда.

2024 йилда PPP мажбуриятлари ЯИМнинг 27 фоизини ташкил этгани қайд этилган эди. Бу контингент мажбурият рискини оширади. Россия-Украина уруши ва минтақавий геосиёсий рисқлар узоқ муддатли ноаниқлик яратади. Moody’s савдо оқимлари, пул ўтказмалари ва меҳнат бозори бўйича узоқ муддатли хатарлар сақланиб қолишини таъкидлайди.

13 июн баёнотида Moody’s рейтинг кўтарилиши учун зарур бўлган шартларни аниқ белгилаб берган эди. Бошқарув ва институционал тизимларни кучайтириш бўйича давом этаётган ислоҳотлар самарали амалга оширилса, бу сиёсатларнинг самарадорлигини ва институтлар сифатини оширади. Йирик давлат корхоналари ва банкларни хусусийлаштириш дастури муваффақиятли амалга оширилса, бу иқтисодий рақобатбардошликни оширади ва тренд ўсишни кучайтиради. Фискал интизомни сақлаш ва SOE/PPP мажбуриятларини самарали бошқариш муҳим омилдир. Агар бу жараёнлар фискал барқарорликка зарар етказмасдан давом этса, бу рейтинг кўтарилиши эҳтимолини оширади.

Moody’s 10 декабрдаги даврий кўриб чиқиши Ўзбекистон иқтисодиёти ўсиши бўйича прогнозларни 13 июндаги рейтинг баёнотида келтирилган кўрсаткичлар билан солиштирганда юқорироқ диапазонга қайта созлади. Бу агентлик макробарқарорлик бўйича бир қатор «таянч» факторларни, хусусан, фискал интизом, валюта захиралари, инвестиция драйверлари ажратиб кўрсатаётганини билдиради.

Бироқ бу ҳужжат рейтинг ҳаракати эмас ва агентлик яқин муддатда рейтингни ўзгартиришини бевосита англатмайди. Даврий кўриб чиқиш агентликнинг амалдаги Ba3 рейтинг ва «ижобий» прогноз контекстида рискларни қандай баҳолаётганини акс эттиради. Рейтинг динамикасида ҳал қилувчи бўладиган мавзулар ўзгармайди: институтлар сифати, давлат секторининг контингент мажбуриятлари ва ислоҳотлар (хусусийлаштириш, бошқарув) самарадорлиги. Инвестор нуқтаи назаридан бу омиллар ўрта муддатли истиқболда кузатишни талаб қиладиган асосий йўналишлар ҳисобланади.

Г.Бозорова тайёрлади