O‘zbekistonga qarshi da’vo, Uztelecom ustidan shikoyat: Humans operatori bilan nimalar sodir bo‘lmoqda?

Kartalar bilan bog‘liq nosozlik va Octobank bilan ziddiyat 2024 yil 23 sentyabrdan boshlab O‘zbekistonning barcha hududlarida Humans Visa kartalari ishlamay qoldi. Bu holat deyarli ikki kun davom etdi. Octobank tomonidan bevosita chiqarilgan Visa kartalari ishlashni davom ettirdi. Ushbu nosozlik faqatgina Humans mijozlari uchun chiqarilgan kartalarga ta’sir ko‘rsatdi.

Humans kartalari — bu Octobank bilan hamkorlikdagi mahsulot. Bank kartalar chiqaradi va hisob raqamlarini ochadi, Humans esa — to‘lov agenti va foydalanuvchilar o‘z pullarini boshqaradigan ilova ishlab chiqaruvchisi. Barcha operatsiyalar Octobank orqali amalga oshiriladi va karta Humans ilovasida faollashtiriladi.

Ertasi kuni kompaniya Octobankni texnik nosozlikda ayblab, bank jamoasining malakasini shubha ostiga qo‘ygan bayonotini e’lon qilgan. Shuningdek, Humans Markaziy bank va Visa to‘lov tizimiga murojaat qilishi haqida ham xabar berilgan. Octobank bunga javoban Humans kartalariga xizmat ko‘rsatishni to‘xtatish majburiy bo‘lganini tushuntirgan: shubhali tranzaksiya faolligi qayd etilgan edi. Mijozlarning mablag‘larini himoya qilish uchun operatsiyalar vaqtincha cheklab qo‘yilgan. Bank ta’kidlaganidek, u tomonidan chiqarilgan boshqa kartalar odatdagi tartibda ishlashda davom etgan. Bir necha kundan so‘ng Humans bayonoti rasmiy saytdan g‘oyib bo‘ldi, uni e’lon qilgan Telegram-kanallari esa postlarni tahrirlab, ayblov iboralarini olib tashladilar. To‘lov biznesidagi muammolar 2024 yil sentyabr oyida O‘zbekiston Markaziy banki Humans guruhiga kiruvchi Maroqand to‘lov tashkiloti (Upay brendi) faoliyatini vaqtincha to‘xtatib qo‘ydi. Sababi — noqonuniy operatsiyalar, shu jumladan bukmekerlik kompaniyalari foydasiga pul o‘tkazmalari amalga oshirilishi. Uztelecom ustidan shikoyat 2025 yil may oyida Humans Raqobatni rivojlantirish qo‘mitasiga Uztelecom operatorini monopol yuqori tariflarni belgilash va kamsituvchi sharoitlarni yaratishda ayblab ariza berdi. Kompaniya ma’lum qilishicha, 2021 yildan buyon infratuzilmaga (Gn-interfeys) kirish uchun asosiy tarif, internetning umumiy narxi pasayishiga qaramasdan, o‘zgarishsiz qolmoqda. Shu bilan birga, Humans bayonotiga ko‘ra, Uztelecom kompaniya uchun internet tezligini pasaytirgan va qarzdorlik to‘lanmagan taqdirda barcha xizmatlarni to‘xtatib qo‘yish bilan tahdid qilgan. Qarz miqdori, tasdiqlanmagan ma’lumotlarga ko‘ra, 500 mlrd so‘mdan oshadi. Monopoliyaga qarshi kurashish organi shikoyat kelib tushganini tasdiqlagan va uni ko‘rib chiqayotganini ma’lum qilgan. Davlatga qarshi arbitraj davo jarayoni 30 may 2025 yilda Singapurning Humans Mobile Ltd. kompaniyasi O‘zbekiston hukumatiga qarshi Investitsiya nizolarini hal qilish bo‘yicha xalqaro markaz (ICSID) da arbitraj davo tashabbusi bilan chiqdi. Da’vo arizasida O‘zbekiston va Singapur o‘rtasidagi investitsiyalarni himoya qilish to‘g‘risidagi ikki tomonlama bitimni buzayotgan Markaziy bank va Uztelecom harakatlari tilga olingan. Kompaniya zararni qoplashni talab qilmoqda va arbitraj — "insofsiz boshqaruv" sharoitida investor huquqlarini himoya qilish usuli ekanligini ta’kidlamoqda. Yana boshqa ma’lumotlar ushbu voqealar fonida professional hamjamiyatda muntazam ravishda Humans xodimlari va dilerlaridan to‘lovlarning kechikishi haqida xabarlar paydo bo‘lmoqda. Hatto rasmiy tasdiqlarsiz ham ushbu signallar kadroviy toliqishi va motivatsiyaning pasayishi oqibatlarini aks ettiradi — bu esa samarasiz boshqaruvga ega kompaniyalarning odatiy belgilaridir.