Eron va AQSH Rimdagi muzokaralarda uran boyitish masalasida kelisholmayapti
23.05.2025 | 16:0019594
The Associated Press nashrining xabar berishicha, Rimda o‘tkazilayotgan beshinchi yadroviy muzokaralar davomida Eron va AQSH o‘rtasidagi kelishuv imkoniyati uran boyitish masalasidagi kelishmovchilik tufayli murakkablashmoqda. Tehron «boyitishsiz kelishuv bo‘lmaydi» desa, Vashington har qanday kelishuv uchun uran boyitishning to‘xtatilishi shart deb hisoblamoqda.
May oyida Eron va AQSH Rimda beshinchi bor yadroviy muzokaralar stoli atrofida to‘plandi. Muzokaralar davomida eng asosiy va bahsli masala sifatida uran boyitishga bo‘lgan munosabat ko‘tarildi. AQSH prezidenti Donald Tramp va uning ma’muriyati Eron tomonidan uran boyitish to‘liq to‘xtatilmas ekan, iqtisodiy sanksiyalar bekor qilinmasligini ma’lum qilgan.
Eron Tashqi ishlar vaziri Abbos Arag‘chi esa ijtimoiy tarmoqda «boyitish bo‘lmasa, kelishuv ham yo‘q» deb bayonot berdi. AQSH delegatsiyasida Midl Ist bo‘yicha vakil Stiv Vitkoff va Davlat departamentining siyosiy rejalashtirish direktori Maykl Anton ishtirok etmoqda. Oman Tashqi ishlar vaziri Badr al-Busaidiy muzokaralarda vositachi sifatida qatnashmoqda.
Uran boyitish darajasi va uning hududiy joylashuvi muzokaralarning asosiy muammosiga aylangan. Ilgari AQSH 3,67% darajada boyitishga ruxsat berishni ko‘rib chiqsa, hozirda ular mutlaqo to‘xtatishni talab qilmoqda. Eron esa boyitish mamlakat ichida amalga oshirilishi shartligini qat’iy tarzda talab qilmoqda.
Bu jarayonga Isroilning qat’iy pozitsiyasi ham ta’sir ko‘rsatmoqda. Isroil Eron yadroviy ob’ektlariga hujum qilish bilan tahdid qilgan, Eron esa o‘z ob’ektlarini himoya qilish uchun «maxsus choralar» ko‘rishini aytgan. Fordo yadroviy markazida talabalar inson zanjiri tuzgani ushbu ob’ektlarga hujum tahdidlariga javob sifatida baholanmoqda.
Eron iqtisodiyotidagi ichidagi tangliklar ham kelishuvga bo‘lgan ehtiyojni oshirmoqda. Mamlakatda hijob qoidasiga qarshi noroziliklar kuchaygan, benzin narxlarining oshishi borasidagi mish-mishlar esa yangi namoyishlarga sabab bo‘lishi mumkin. Rial valyutasi aprel oyida 1 mln rialgacha tushgan bo‘lsa-da, muzokaralar fonida biroz tiklangan.
Shuningdek, AQSH tomonidan Eronga yangi sanksiyalar joriy etilgan — xususan, natriy perxlorat moddasining sotilishini cheklash. Bu modda Eronga Xitoydan keltirilgan va Bandar Abbosdagi portda kuchli portlashga olib kelgani taxmin qilinmoqda. Bu voqea muzokaralar jarayonini yanada murakkablashtirgan.
