UzNIF 2026 yilda Toshkent va Londonda dual IPO o‘tkazishni rejalashtirmoqda

«Franklin Templeton»ning Markaziy Osiyo bo‘yicha rahbari Marius Dan Spot.uz nashriga bergan инtyeрвюsiда O‘zbekiston Milliy investitsiya jamg‘armasi (UzNIF) 2026 yilning birinchi yarmida Toshkent va London fond maydonlarida ikki yoqlama listing (dual listing) orqali IPO o‘tkazishni rejalashtirganini ma’lum qildi. Agar bitim rejalashtirilgan muddatda va kutilgan sifatda amalga oshsa, bu O‘zbekiston uchun xalqaro kapital bozor bilan bog‘liq eng muhim sinovlardan biriga aylanishi mumkin.

Intervyuda keltirilgan ma’lumotlarga ko‘ra, UzNIF portfeli qayta ko‘rib chiqildi. Portfel kompaniyalari soni 18 dan 15 ga qisqardi. «Mikrokreditbank», «Biznesni rivojlantirish banki», «Uzbekistan Airports» va «Uzpost» portfeldan chiqarildi. Buning o‘rniga uchta mavjud kompaniyada ulushlar oshirildi: «O‘zbekgidroenergo», «Temiryo‘l infratuzilmasi» va «O‘zbekinvest». Shuningdek, fondga «O‘zsanoatqurilishbank»ning 30 ajbp ulushi o‘tkazildi. Qiziq nuqta shundaki, portfel konsentratsiyalashgani sari sof aktivlar qiymati 1,68 mlrddan 1,93 mlrddollarga o‘sdi.

Spot ma’lumotlariga ko‘ra, Marius Dan portfel tarkibi IPO arafasida yana o‘zgarmasligini aytdi. Bu bozor uchun barqarorlik signali, ammo shu bilan birga «endi natijani aynan shu 15 aktiv beradi», degan qat’iy shartni ham qo‘yadi.

«Franklin Templeton» mandatining asosiy qismi portfel kompaniyalarini transformatsiya qilish va korporativ boshqaruvni kuchaytirishdir.

Intervyuda qayd etilishicha ko‘ra, fond portfelidagi barcha 15 kompaniyada diagnostika bosqichi yakunlangan. «O‘zbektelekom», «Uzbekistan Airways», «Navoiyazot» bo‘yicha transformatsiya strategiyalari tayyorlangan va ijro bosqichiga o‘tilmoqda. Ammo agar 2026 yilning birinchi yarmida London bozoriga chiqilsa, xalqaro investor kamida qisqa davrda bo‘lsa ham o‘lchanadigan natija ko‘rishni xohlaydi.

Ya’ni samaradorlik, xarajat intizomi, daromad o‘sishi, audit sifati va oshkor etish madaniyati. Davlat ishtirokidagi aktivlar bozorida rejalar ko‘p bo‘lishi mumkin, lekin baho (valuation) ko‘pincha aynan ijro intizomiga qarab shakllanadi. Shuning uchun transformatsiya natijalari IPO prospektida aniq ko‘rsatilishi zarur.

Spot ma’lumotlariga ko‘ra, «Franklin Templeton» 15 portfel kompaniyasining kuzatuv kengashlariga mustaqil direktorlar bo‘yicha nomzodlar taqdim etgan. Ayrim joylarda tayinlovlar boshlangan.

Biroq investorlarni o‘ylantiradigan savol shuki, mustaqil direktor «nom» uchunmi yoki real nazorat mexanizmimi?

O‘zbekistonda Korporativ boshqaruv kodeksi mustaqil a’zolar bo‘yicha tavsiyalar va mezonlarni belgilaydi. Amaliyotda esa mustaqil direktorlarning vakolatlari, axborotga kirishi, qo‘mitalar ishlashi va majoritar aksiyador bilan masofa darajasi hal qiluvchi bo‘ladi. UzNIF IPOsi kontekstida aynan shu real mustaqillik bozordagi ishonch ko‘rsatkichiga aylanadi. Agar mustaqil direktorlar faqat ovoz berib, lekin real ta’sir ko‘rsata olmasa, bu investor uchun «red flag» hisoblanadi.

Intervyuda London bozoriga chiqishda GDR (global depozitar tilxat) mexanizmidan foydalanilishi va global kastodianlar bilan ishlash yo‘lga qo‘yilayotgani qayd etilgan. Dual listing nazariy jihatdan investor bazasini kengaytiradi va narxni shakllantirish mexanizmi (pricye discovery) uchun kuchli signal beradi. Ammo texnik va huquqiy tomondan olib qarasak, IFRS bo‘yicha auditlangan hisobotlar, kliring va settlement tizimlari, kustodian zanjiri, korporativ harakatlar (dividend, ovoz berish, disclosure) muammosiz ishlashi muhim. London maydonida investor ishonchiga erishish uchun bu elementlarning barchasi tayyor bo‘lishi kerak. Shuning uchun bu jarayon UzNIF uchun ham, Toshkent bozor infratuzilmasi uchun ham amaliy imtihon bo‘ladi.

Intervyuda 1,93 milliard sof aktivlar qiymati keltiriladi. Lekin IPO bahosi sof aktivlar qiymati atrofida emas, balki bozordagi kutilayotgan daromad, risklar va boshqaruv sifati atrofida shakllanadi.

Davlat ishtirokidagi fondlar ko‘pincha discount (chegirma) bilan baholanishi mumkin. Bunga nazorat riski, shaffoflik darajasi, dividend siyosati va chiqish mexanizmlariga oid savollar sabab bo‘ladi. Asosiy baholash prospekt ochilganidan keyin boshlanadi. Metodologiya, risk disclosure va korporativ boshqaruv paketining sifati fond narxiga bevosita ta’sir qiladi.

Marius Dan so‘nggi uch oyda 130 dan ortiq investor bilan uchrashuvlar o‘tkazilganini va qiziqish yuqori ekanini aytdi. Bu yaxshi signal. Lekin bozor amaliyotida «qiziqish»ning real pulga aylanishi uchun odatda prospektdagi shaffoflik sifati, asosiy investorlar va ularning majburiyatlari muhim ahamiyatga ega. UzNIFʼning 2026 yilning birinchi yarmida Toshkent va London maydonlarida dual listing orqali IPO o‘tkazish rejasi O‘zbekiston kapital bozori uchun burilish nuqtasi bo‘lishi mumkin.

«Franklin Templeton»ning tajribasi bu jarayonga professional og‘irlik beradi. Ammo final natija rejalar bilan emas, balki ochiq va to‘liq prospect, transformatsiya natijalari, infratuzilmaning real ishlashi, investor himoyasi mexanizmlari bilan o‘lchanadi. Keyingi bosqichda bozor prospekt sifati, baholash metodologiyasi, dividend yondashuvi, governance amaliyoti va investorlar uchun tushunarli «exit» mantiqini kutadi. Bu IPO muvaffaqiyati nafaqat UzNIF bahosini, balki O‘zbekiston kapital bozori xalqaro maydondagi obro‘sini belgilab beradi.