Eronda 59 mingga yaqin fuqaro havo ifloslanishi oqibatida vafot etgan

Eron poytaxti va mamlakatning boshqa ko‘plab shaharlaridagi eronliklar zaharli havodan nafas olishga majbur bo‘lmoqda, chunki hokimiyat elektr energiyasi ishlab chiqarish va davom etayotgan inqirozlarni bartaraf etish uchun iflos yoqilg‘i yoqishga majbur bo‘lmoqda.

14 ta elektr stansiyasida ma’murlar yillar davomida elektr energiyasi generatorlarini ta’minlash uchun tabiiy gaz tugaganda, oltingugurt va boshqa aralashmalarga boy bo‘lgan neftning qora qoldig‘i — mazutni yoqib kelishgan.

Bu har yili kuzatuvchilar surunkali noto‘g‘ri boshqaruv va eskirgan infratuzilma deb atayotgan holat tufayli sodir bo‘ladi. Bu qattiq sanksiyalarga uchragan Eronning tabiiy gaz zaxiralari bo‘yicha dunyoda ikkinchi va xom neft zaxiralari bo‘yicha uchinchi o‘rinda turishiga qaramay yuz bermoqda.

24-noyabr kuni Tehronni qalin va bo‘g‘uvchi smog qatlamlari qopladi. 22-noyabr kuni Tehron shimolida, balandligi qariyb 4 ming metr bo‘lgan Tochal tog‘idan olingan tasvirlarda poytaxt ifloslantiruvchi moddalar qatlamlari ostida ko‘rinmay qolgani aks etgan.

10 millionga yaqin aholisi bo‘lgan shahar so‘nggi bir necha kun ichida Pokistonning Lahor va Hindistonning Nyu-Dehli shaharlaridan keyin dunyoning eng ifloslangan beshta shahri qatoriga kirdi.

Dushanba kuni ertalab havodagi PM2.5 zarralarining yuqori konsentratsiyasi bilan «juda nosog‘lom» tasnifi uchun ifloslanish indeksi 200 dan oshdi. Bu nafas olish muammolarini keltirib chiqarishi, yurak kasalliklarini kuchaytirishi va o‘pka faoliyatini yomonlashtirishi mumkin, ayniqsa bolalar, qariyalar va sog‘lig‘i zaif kishilar uchun xavflidir.

Davlat televideniyasi xabar berishicha, Eronning ob-havo sharoiti hafta oxirigacha deyarli o‘zgarishsiz qolishi kutilmoqda, kuchli shamol yoki yomg‘ir deyarli kutilmayapti. Yer yuzasiga yaqin issiqroq, smog bilan to‘ldirilgan havoni ushlab turadigan va uning tarqalishiga to‘sqinlik qiladigan ob-havo inversiyalari, shuningdek, yuqori emissiyali transport vositalari va mototsikllar vaziyatni yanada yomonlashtirishi mumkin.

Shuningdek, so‘nggi bir hafta ichida mamlakatning katta va kichik shaharlarida havo sifati shiddat bilan yomonlashmoqda, bu esa o‘n millionlab odamlarni xavfli ifloslantiruvchi moddalar ta’siriga duchor qilmoqda.

Eron meteorologiya tashkiloti Tehron, Karaj, Arak, Isfaxon, Tabriz, Mashhad, Ahvoz va Urmiyada havo ifloslanishi kuchayishi sababli sog‘liqni saqlash bo‘yicha ogohlantirishlar e’lon qildi. Bir qator shaharlarda maktablar va idoralar yopildi. Tehron ma’muriyatlari esa, havoning xavfliligiga qaramay, hali yopilish to‘g‘risida qaror qabul qilgani yo‘q.

Yanada og‘ir elektr uzilishlarining oldini olish maqsadida, prezident Masud Pizishkiyon hukumati, o‘tmishdoshlari kabi, mazut yoqishni davom ettirmoqda. Islom inqilobi qo‘riqchilari korpusiga aloqador yarim rasmiy «Fars» axborot agentligi ma’lumotiga ko‘ra, noyabr oyining o‘rtalariga kelib, kuniga 21 million litr (5,55 million gallon) iflos kimyoviy mahsulot yoqilayotgan edi.

O‘tgan hafta Tehronda qayta tiklanadigan energiya va elektr energiyasi samaradorligi bo‘yicha ko‘rgazmada Energetika vaziri Abbos Aliobodiy jurnalistlarga, qishki sovuq tufayli tabiiy gaz taqchilligi yuzaga kelganda, elektr stansiyalari zarurat tug‘ilganda og‘ir mazutni yoqishni davom ettirishini tasdiqladi.

«Mazut yoqadigan elektr stansiyalari past ustuvorlikka ega, chunki suyuq yoqilg‘i qimmatbaho va biz undan faqat so‘nggi chora sifatida foydalanishni afzal ko‘ramiz», - dedi u, bu yoqilg‘ini ishlatishning sog‘liqqa ta’siri haqida lom-lim demadi.

Sog‘liqni saqlash vaziri o‘rinbosari Alirizo Raisiy shu oyda davlat ommaviy axborot vositalariga, mart oyida yakunlangan yil davomida 58 975 nafar eronlik PM2.5 zarrachalari bilan nafas olish oqibatida vafot etganini ma’lum qildi. Bu kuniga 161 o‘lim deganidir.

Rasmiy ma’lumotlarga ko‘ra, qurbonlar yurak kasalliklari, o‘pka saratoni, o‘pkaning surunkali obstruktiv kasalligi, insult va havo ifloslanishi bilan bevosita bog‘liq bo‘lgan pastki nafas yo‘llari infeksiyasidan vafot etishgan.

Raisiyning aytishicha, hukumat sog‘liqni saqlash xarajatlari, erta o‘lim, mahsuldorlikning pasayishi, maktablarning yopilishi va korxonalarning to‘xtatilishi tufayli mart oyigacha bo‘lgan yil davomida havo ifloslanishi xarajatlarini 17,2 milliard dollarga baholagan.

2024 yil noyabr oyida Eron davlat ommaviy axborot vositalari mazut yoqishni vaqtincha to‘xtatish uchun «hukumatning jasoratli harakati»ni olqishlagan edi. O‘shanda hukumat matbuot kotibi Fotima Mohajerani buni «zahar ishlab chiqarish»ni «rejalashtirilgan elektr uzilishlari» bilan almashtirish deb ta’riflagan edi.

Bu hafta Eron bo‘ylab tutun tarqalayotgan bir paytda, jamoatchilik e’tiborini tortgan yana bir mavzu shimoliy viloyatlardagi 8 gektar (20 akr) o‘rmon va tog‘li hududlarda yuz bergan yong‘inlar bo‘ldi.

Yong‘inlar Yer yuzidagi eng qadimgi mo‘’tadil o‘rmon hisoblangan, YUNESKO ro‘yxatiga kiritilgan Girkaniya o‘rmonlariga tahdid soldi.

ISNA axborot agentligining xabar berishicha, dushanba kuniga kelib yong‘inlar nazorat ostiga olingan.