Ozarboyjon-O‘zbekiston munosabatlarida yangi bosqich — strategik ittifoqchilik sari

Ammo so‘nggi besh yil ichida bu aloqalar sifat jihatidan yangi bosqichga ko‘tarilib, strategik hamkorlik darajasiga yetdi, deb yozadi Ege Group xorijiy ta’lim va karyera markazi asoschisi va bosh direktori Mikoil Mirzazoda. Ikki davlatni yaqinlashtirayotgan asosiy omil — umumiy tarixiy o‘tmish va turkiy dunyoga mansublik. 1991 yilda sovet ittifoqi parchalanganidan keyin, har ikki mamlakat mustaqil tashqi siyosat yuritishni boshladi. Dastlab munosabatlar asosan diplomatik darajada, nisbatan sust tarzda rivojlandi. 2016 yilda Prezident Shavkat Mirziyoyev hokimiyatga kelgach, O‘zbekiston tashqi siyosati faollashdi va bu Ozarboyjon bilan aloqalarga ham ijobiy ta’sir ko‘rsatdi. So‘nggi yillarda ikki davlat o‘rtasidagi hamkorlik ancha chuqurlashdi. Bu jarayonga Prezident Ilhom Aliyev va Prezident Shavkat Mirziyoyev o‘rtasidagi shaxsiy do‘stona munosabatlar va o‘zaro rasmiy tashriflar katta turtki bo‘ldi. 2022 yil iyun oyida Prezident Ilhom Aliyevning Toshkentga rasmiy tashrifi alohida ahamiyat kasb etdi. Shu safar doirasida Strategik hamkorlik to‘g‘risidagi deklaratsiya imzolandi. 2023 yilda esa Qorabog‘ni tiklash doirasida Shusha shahrida O‘zbekiston tomonidan qurilgan maktab ikki xalq o‘rtasidagi do‘stlik timsoliga aylandi. Oliy darajadagi muntazam uchrashuvlar va qo‘shma komissiyalar faoliyati hamkorlikning institutsional asosini mustahkamladi. Ozarboyjon va O‘zbekiston BMT, Turkiy davlatlar tashkiloti (TDT), Islom hamkorlik tashkiloti va Harakatsizlik harakati kabi xalqaro maydonlarda bir-birining hududiy yaxlitligi va suverenitetini qo‘llab-quvvatlab kelmoqda. Ozarboyjon o‘z yerlarini armani ishg‘olidan ozod etgach, O‘zbekiston buni e’tirof etgan va Qorabog‘ni tiklash jarayonida ishtirokni boshlagan ilk davlatlardan biri bo‘ldi. Iqtisodiy hamkorlik ham jiddiy darajada kengaydi. 2023 yilda ikki davlat o‘rtasidagi tovar ayirboshlash hajmi 181 mln dollardan oshdi — bu 2021 yilga nisbatan deyarli ikki barobar ko‘p. O‘zbekiston uchun Ozarboyjon va Gurjiston orqali Qora dengizga va Yevropaga chiqish strategik ahamiyatga ega. Shunga mos ravishda, Transqorabog‘ xalqaro transport yo‘lagida (O‘rta koridor) hamkorlik izchil mustahkamlanmoqda. Neft-kimyo, qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini qayta ishlash, to‘qimachilik va mashinasozlik sohalarida investitsiya loyihalari muhokama qilinmoqda. Qo‘shma industrial bog‘lar tashkil etish — kelajakdagi hamkorlikning ustuvor yo‘nalishlaridan biri. Shuningdek, ta’lim sohasidagi hamkorlik ham rivojlanmoqda: o‘rta va professional ta’lim hujjatlarini o‘zaro tan olish, OIV doirasida oliy ma’lumotni tan olish to‘g‘risida kelishuvlar mavjud. Ikki davlat yetakchi universitetlari o‘rtasida o‘zaro hamkorlik to‘g‘risida memorandumlar imzolangan. O‘zbekistonda ozarboyjon tili va madaniyati fakultetlari mavjud. Ozarboyjonning Toshkentdagi elchixonasi qoshidagi Haydar Aliyev nomidagi madaniyat markazi ikki qardosh xalq o‘rtasidagi ma’naviy va madaniy aloqalarni mustahkamlashga xizmat qilmoqda. O‘zbekiston Ozarboyjonda o‘tkaziladigan «Turk dunyosi madaniy poytaxti» kabi tadbirlarda faol qatnashmoqda. Universitetlar o‘rtasida talabalar va o‘qituvchilar almashinuvi, qo‘shma loyihalar va konferensiyalar amalga oshirilmoqda. Bu yo‘nalishdagi hamkorlikni chuqurlashtirish uchun davlatlararo kelishuvlar imzolangan. Ozarboyjon–O‘zbekiston Davlatlararo kengashining ikkinchi yig‘ilishi doirasida muhim muzokaralar o‘tkazildi. Tarixda ilk bor ikki davlat parlamentariylari forumi bo‘lib o‘tdi. Har qanday strategik ittifoq mustahkam madaniy va humanitar poydevorga tayanish kerak. Buning ramziy ifodasi sifatida Boku shahrida O‘zbekiston xaritasi shaklida park ochildi. Shuningdek, Andijonda ikki davlat rektorlarining ilk forumi o‘tkazildi. Hozirda qo‘shma investitsiya jamg‘armalari tashkil etish, O‘rta koridorda hamkorlikni muvofiqlashtirish, tariflarni uyg‘unlashtirish, texnoparklar va raqamli iqtisodiyot sohalarida hamkorlik, xavfsizlik bo‘yicha ma’lumot almashish va qo‘shma mashqlar o‘tkazish bo‘yicha ishlar olib borilmoqda. Agar bu tashabbuslar muvaffaqiyatli amalga oshirilsa, munosabatlar strategik hamkorlikdan mustahkam qardoshlik bosqichiga o‘tadi. Ikki davlat o‘rtasida siyosiy iroda mustahkam. Har ikki rahbar — Ilhom Aliyev va Shavkat Mirziyoyev — buni mukammal darajada ta’minlash uchun sa’y-harakat qilmoqda. Ozarboyjon–O‘zbekiston munosabatlari oddiy diplomatiya emas — bu turkiy dunyoda yagonalik va hamjihatlik namunasidir. Oxirgi yillarda ular strategik hamkorlik darajasiga ko‘tarildi va har ikki davlat uchun yangi imkoniyatlarni ochmoqda. Geosiyosiy sharoit, transport yo‘laklari va iqtisodiy manfaatlar bu aloqalarni yanada chuqurlashtirishni taqozo etmoqda. Bu munosabatlar ulkan salohiyatga ega va butun mintaqa barqarorligi hamda rivojida muhim o‘rin tutadi.