UzNIF 2026 йилда Тошкент ва Лондонда дуал IPO ўтказишни режалаштирмоқда

«Franklin Templeton»нинг Марказий Осиё бўйича раҳбари Мариус Дан Spot.uz нашрига берган интервюсида Ўзбекистон Миллий инвестиция жамғармаси (UzNIF) 2026 йилнинг биринчи ярмида Тошкент ва Лондон фонд майдонларида икки ёқлама листинг (dual listing) орқали IPO ўтказишни режалаштирганини маълум қилди. Агар битим режалаштирилган муддатда ва кутилган сифатда амалга ошса, бу Ўзбекистон учун халқаро капитал бозор билан боғлиқ энг муҳим синовлардан бирига айланиши мумкин.

Интервюда келтирилган маълумотларга кўра, UzNIF портфели қайта кўриб чиқилди. Портфель компаниялари сони 18 дан 15 га қисқарди. «Микрокредитбанк», «Бизнесни ривожлантириш банки», «Uzbekistan Airports» ва «Uzpost» портфелдан чиқарилди. Бунинг ўрнига учта мавжуд компанияда улушлар оширилди: «Ўзбекгидроэнерго», «Темирйўл инфратузилмаси» ва «Ўзбекинвест». Шунингдек, фондга «Ўзсаноатқурилишбанк»нинг 30 ajbp улуши ўтказилди. Қизиқ нуқта шундаки, портфел концентрациялашгани сари соф активлар қиймати 1,68 млрддан 1,93 млрддолларга ўсди.

Spot маълумотларига кўра, Мариус Дан портфел таркиби IPO арафасида яна ўзгармаслигини айтди. Бу бозор учун барқарорлик сигнали, аммо шу билан бирга «энди натижани айнан шу 15 актив беради», деган қатъий шартни ҳам қўяди.

«Franklin Templeton» мандатининг асосий қисми портфел компанияларини трансформация қилиш ва корпоратив бошқарувни кучайтиришдир.

Интервюда қайд этилишича кўра, фонд портфелидаги барча 15 компанияда диагностика босқичи якунланган. «Ўзбектелеком», «Uzbekistan Airways», «Навоийазот» бўйича трансформация стратегиялари тайёрланган ва ижро босқичига ўтилмоқда. Аммо агар 2026 йилнинг биринчи ярмида Лондон бозорига чиқилса, халқаро инвестор камида қисқа даврда бўлса ҳам ўлчанадиган натижа кўришни хоҳлайди.

Яъни самарадорлик, харажат интизоми, даромад ўсиши, аудит сифати ва ошкор этиш маданияти. Давлат иштирокидаги активлар бозорида режалар кўп бўлиши мумкин, лекин баҳо (valuation) кўпинча айнан ижро интизомига қараб шаклланади. Шунинг учун трансформация натижалари IPO проспектида аниқ кўрсатилиши зарур.

Spot маълумотларига кўра, «Franklin Templeton» 15 портфел компаниясининг кузатув кенгашларига мустақил директорлар бўйича номзодлар тақдим этган. Айрим жойларда тайинловлар бошланган.

Бироқ инвесторларни ўйлантирадиган савол шуки, мустақил директор «ном» учунми ёки реал назорат механизмими?

Ўзбекистонда Корпоратив бошқарув кодекси мустақил аъзолар бўйича тавсиялар ва мезонларни белгилайди. Амалиётда эса мустақил директорларнинг ваколатлари, ахборотга кириши, қўмиталар ишлаши ва мажоритар акциядор билан масофа даражаси ҳал қилувчи бўлади. UzNIF IPOси контекстида айнан шу реал мустақиллик бозордаги ишонч кўрсаткичига айланади. Агар мустақил директорлар фақат овоз бериб, лекин реал таъсир кўрсата олмаса, бу инвестор учун «red flag» ҳисобланади.

Интервюда Лондон бозорига чиқишда GDR (глобал депозитар тилхат) механизмидан фойдаланилиши ва глобал кастодианлар билан ишлаш йўлга қўйилаётгани қайд этилган. Dual listing назарий жиҳатдан инвестор базасини кенгайтиради ва нархни шакллантириш механизми (приcе дисcоверй) учун кучли сигнал беради. Аммо техник ва ҳуқуқий томондан олиб қарасак, IFRS бўйича аудитланган ҳисоботлар, клиринг ва settlement тизимлари, кустодиан занжири, корпоратив ҳаракатлар (дивиденд, овоз бериш, disclosure) муаммосиз ишлаши муҳим. Лондон майдонида инвестор ишончига эришиш учун бу элементларнинг барчаси тайёр бўлиши керак. Шунинг учун бу жараён UzNIF учун ҳам, Тошкент бозор инфратузилмаси учун ҳам амалий имтиҳон бўлади.

Интервюда 1,93 миллиард соф активлар қиймати келтирилади. Лекин IPO баҳоси соф активлар қиймати атрофида эмас, балки бозордаги кутилаётган даромад, рисклар ва бошқарув сифати атрофида шаклланади.

Давлат иштирокидаги фондлар кўпинча discount (чегирма) билан баҳоланиши мумкин. Бунга назорат риски, шаффофлик даражаси, дивиденд сиёсати ва чиқиш механизмларига оид саволлар сабаб бўлади. Асосий баҳолаш проспект очилганидан кейин бошланади. Методология, risk disclosure ва корпоратив бошқарув пакетининг сифати фонд нархига бевосита таъсир қилади.

Мариус Дан сўнгги уч ойда 130 дан ортиқ инвестор билан учрашувлар ўтказилганини ва қизиқиш юқори эканини айтди. Бу яхши сигнал. Лекин бозор амалиётида «қизиқиш»нинг реал пулга айланиши учун одатда проспектдаги шаффофлик сифати, асосий инвесторлар ва уларнинг мажбуриятлари муҳим аҳамиятга эга. UzNIFʼнинг 2026 йилнинг биринчи ярмида Тошкент ва Лондон майдонларида дуал листинг орқали IPO ўтказиш режаси Ўзбекистон капитал бозори учун бурилиш нуқтаси бўлиши мумкин.

«Franklin Templeton»нинг тажрибаси бу жараёнга профессионал оғирлик беради. Аммо финал натижа режалар билан эмас, балки очиқ ва тўлиқ проспеcт, трансформация натижалари, инфратузилманинг реал ишлаши, инвестор ҳимояси механизмлари билан ўлчанади. Кейинги босқичда бозор проспект сифати, баҳолаш методологияси, дивиденд ёндашуви, governance амалиёти ва инвесторлар учун тушунарли «exit» мантиқини кутади. Бу IPO муваффақияти нафақат UzNIF баҳосини, балки Ўзбекистон капитал бозори халқаро майдондаги обрўсини белгилаб беради.