Хитой нега кўчмас мулк бозоридаги инқирозни яширмоқда?
Хитой ҳукумати уй-жой бозоридаги чуқур инқироз фонида статистик маълумотларни чеклади, аҳоли эса уй нархлари пасайиши ортидан трлн долларлик бойликни йўқотди.
Хитой ҳукумати кўчмас мулк бозорида давом этаётган инқироз фонида ушбу соҳадаги маълумотларни эълон қилиш устидан назоратни кучайтирди. Ўтган ой хусусий таҳлилий компанияларга уй-жой олди-сотдиси бўйича статистикани нашр этмаслик кўрсатмаси берилди. Бу эса инқироз кўламини баҳолаш имконини берган кам сонли мустақил манбалардан бирини ҳам ёпди, деб ёзади Deutsche Welle.
Сўнгги йигирма йилдан ортиқ вақт давомида Хитой кўчмас мулк бозори жадал ўсишни бошдан кечирган. 2020 йилга келиб уй-жой нархлари аҳоли ўртача даромадларидан 17 баробар юқори даражага чиққан. Бу ўсиш 1990-йиллар охирида уй-жой хусусийлаштирилиши, оммавий урбанизация ва давлат банкларининг арзон кредитлари ҳисобига таъминланган эди. Миллионлаб оилалар учун кўчмас мулк асосий бойлик жамғариш воситасига айланган.
Инқироз COVID-19 пандемияси давридаги илк локдаунлар ортидан бошланди. Ҳукумат қурилиш компаниялари учун қарз олишни чекловчи «учта қизил чизиқ» қоидасини жорий қилди. Бу Evergrande ва Country Garden каби йирик девелоперларнинг дефолтига олиб келди. Шундан бери бозордаги пасайиш янада чуқурлашиб бормоқда.
Ҳисоб-китобларга кўра, уй-жой нархларининг тушиши оқибатида хитойлик хонадoнлар жами 18 трлн доллардан ортиқ бойликни йўқотган. Илгари ЯИМнинг қарийб тўртдан бир қисмини таъминлаган қурилиш сектори ҳозир иқтисодий ўсишни секинлаштирмоқда. Айниқса иккинчи ва учинчи даражали шаҳарларда нархлар 30 фоизгача, айрим ҳудудларда эса ундан ҳам кўпроққа пасайган.
Мамлакат бўйлаб тугалланмаган уйлар, «арвоҳ шаҳарлар» сақланиб қолмоқда, миллионлаб оилалар эса манфий капитал ҳолатига тушиб қолган. Шу шароитда Пекин янги пуфак пайдо бўлишидан қўрқиб, кенг кўламли рағбатлантириш чораларидан тийилиб, бозорни секин-аста тузатиш йўлини танламоқда.
Мутахассислар фикрича, ушбу пасайиш яна 5–10 йил давом этиши мумкин. Оддий хитойликлар учун эса бу узоқ муддатли молиявий босимни англатади: оилаларнинг энг асосий активи бўлган уй-жой қиймати 2020 йилдаги энг юқори даражасига қайтмаслиги ҳам эҳтимолдан холи эмас.
