Кескин кучайган рубл: бу Россия иқтисодиёти учун фойдами ёки хавф?
2025 йилда рубл долларга нисбатан энг тез ўсган валютага айланди, аммо бу ҳолат Россиянинг ҳарбий иқтисодиёти ва экспорт салоҳияти учун жиддий хатарлар туғдирмоқда.
2025 йилда Россия рубли долларга нисбатан барча асосий валюталарни ортда қолдирди. «Bloomberg» маълумотларига кўра, йил бошидан бери рубл 45 фоизга мустаҳкамланиб, 1 доллар учун тахминан 78 рубл атрофида савдоланмоқда. Бу кўрсаткич 2022 йилдаги уруш бошланишидан олдинги даражаларга яқин.
Агентлик қайд этишича, рубл сўнгги 30 йил ичида энг кучли йиллик ўсишни қайд этган. Асосий сабаб — санкциялар туфайли Россияда хорижий валютага талаб кескин пасайгани. Шу билан бирга, Марказий банкнинг қатъий пул-кредит сиёсати рублдаги активларни аҳоли ва бизнес учун жозибалироқ қилган.
2024 йил октябридан 2025 йил июнигача Россия Марказий банки асосий ставкани рекорд даражада ушлаб турди. Кейинчалик ставка 5 фоиз пунктга туширилиб, 16 фоизга етказилди. Шунга қарамай, қиммат кредитлар иқтисодий фаолликни чеклаб қўймоқда.
«Bloomberg» таҳлилига кўра, рубл ўсиши давом этса ва кредитлар қимматлигича қолса, Россия иқтисодиётида стагфляция хавфи пайдо бўлиши мумкин. Марказий банкнинг ўзи ҳам 2025 йилда иқтисодий ўсиш 0,5–1 фоиздан ошмаслигини кутмоқда. Солиштириш учун, 2024 йилда ўсиш 4,3 фоиз бўлган.
Мутахассислар рублнинг ортиқча қимматлашуви экспортга салбий таъсир қилаётганини таъкидламоқда. Энергия ресурслари ва саноат маҳсулотлари ташқи бозорларда рақобатбардошлигини йўқотмоқда. Натижада, Россия хорижий харидорларга ички ишлаб чиқарувчиларга нисбатан анча қулай шартлар таклиф қилишга мажбур бўляпти.
Хулоса қилиб айтганда, рублнинг кучайиши ташқи томондан ижобий кўринса-да, амалда у Россия иқтисодиёти, айниқса ҳарбий харажатларга суянган модел учун жиддий муаммоларни келтириб чиқармоқда.
