Markaziy Osiyo uchun katta imkoniyat: AQSH Chobahor porti bo‘yicha sanksiya istisnosini saqlab qoldi
AQSH Chobahor portiga nisbatan sanksiya istisnosini saqlab, Markaziy Osiyo uchun Janubiy yo‘nalishdagi eng muhim tranzit eshigini qayta ochdi. Bu mintaqaning eksport strategiyasiga jiddiy ta’sir qiladi.
AQSHning Erondagi Chobahor porti bo‘yicha sanksiya istisnosini qayta tiklashi Markaziy Osiyo mamlakatlari uchun strategik ahamiyatga ega bo‘lgan geoiqtisodiy qaror sifatida baholanmoqda. Vashington bir oy ichida ikki bor pozitsiyasini o‘zgartirdi: sentabrda istisno bekor qilingan bo‘lsa, 30-oktabrda uni yana tikladi. Bu tezkor reviziya hudud mamlakatlarida ijobiy qabul qilindi, chunki Chobahor – Hind okeaniga eng qulay va siyosiy xavfsiz yo‘llardan biri.
Sanksiya istisnosining saqlanishi Hindistonga port infratuzilmasini rivojlantirish va Chobahorni mintaqaning asosiy logistika markazlaridan biriga aylantirish imkonini beradi. Markaziy Osiyo eksporterlari uchun bu neft mahsulotlari, mineral xomashyo, paxta va oziq-ovqat tovarlarini Janubiy Osiyo va Yaqin Sharq bozorlariga tezroq yetkazishni anglatadi. Tahlilchilarga ko‘ra, Chobahor orqali yuk tashish muddatlari Xitoy va Rossiya yo‘nalishlariga nisbatan 30–40 foizga qisqarishi mumkin.
Siyosiy nuqtayi nazardan ham vaziyat muhim: hudud davlatlari AQSHning bu qarorini Vashingtonning Markaziy Osiyodagi pragmatik siyosatga o‘tishi deb baholamoqda. Tahsilotlarga ko‘ra, AQSH bu gal Hindiston manfaatlariga qarshi bormadi va mintaqaning iqtisodiy integratsiyasini javobgarlik bilan qo‘llab-quvvatladi. Bundan tashqari, Chobahor orqali yuk aylanmasiga nisbatan cheklovlar yo‘qolishi Afg‘oniston uchun ham muhim, chunki mamlakat Pokiston yo‘nalishidan keskin bog‘liqlikdan uzoqlasha boshladi.
Sanksiya istisnosining tiklanishi transkaspiy yo‘nalishlar, Lapis-Lazuli koridori va Ashxobod kelishuvini ham faollashtirishi kutilmoqda. Chunki Chobahor porti ushbu yo‘laklarning Janubiy qo‘llovchi nuqtasi bo‘lib xizmat qiladi. O‘zbekiston, Qozog‘iston va Turkmaniston uchun esa Janubiy yo‘nalish orqali Hind okeaniga barqaror chiqish iqtisodiy mustaqillik va xavfsizlikni kuchaytiradi.
Mutaxassislar bu qarorni Markaziy Osiyoga nisbatan «savdo-logistik shamolning o‘zgarishi» deb atashmoqda. Agar istisno uzoq muddatli bo‘lib qolsa, 2026 yildan boshlab mintaqadagi eksport jarayonlari sezilarli diversifikatsiyaga erishishi, yuk oqimlari esa Rossiya va Xitoy yo‘nalishlariga qaramlikdan qisman xoli bo‘lishi mumkin.
