O‘zbekistonda yoshlarning ishsizlik darajasi: nega ko‘rsatkichlar oshib bormoqda?
31.07.2025 | 18:00439910
2024 yilgi statistikaga ko‘ra, O‘zbekistonda yoshlarning ishsizlik darajasi mehnat bozoridagi raqobatning kuchayishi va yangi ish o‘rinlarining yetishmasligi sababli 2023 yildagidan ortgan. Yosh ishchi kuchining 5 foizi munosib ish topa olmaganligi sababli ish qidirishni to‘xtatgan.
2021-2024 yillar davomida O‘zbekistonda yoshlarning ishsizlik darajasi quyidagicha:
2021 yilda 15–24 yoshdagi yoshlar orasida ishsizlik darajasi 13,04 foizni tashkil etdi. Bu ko‘rsatkich 2020 yildagi 12,83 foizga nisbatan biroz oshgan edi. 2022 yilda esa bu raqam 10,96 foizga tushgan. 2023 yilda yoshlar ishsizligi darajasi 10,86 foizni tashkil etgan bo‘lib, bu statistika 2022 yilga nisbatan biroz pasayishni ko‘rsatdi. 2024 yilda esa bu ko‘rsatkich 10,94 foizga ko‘tarildi, bu esa mehnat bozoridagi raqobatning kuchayishi va yangi ish o‘rinlarining yetishmasligi bilan izohlanadi.
[caption id="attachment_11270" align="aligncenter" width="620"]
Foto: Federal Reserve Bank[/caption]
O‘zbekiston Yoshlar ishlari agentligi tomonidan 2024 yilda o‘tkazilgan brifingda ma’lum qilinishicha, 342 mingga yaqin yoshlar ishsiz bo‘lib, bu muammoning ko‘lamini yaqqol ko‘rsatadi.
Ma’lum statistikalarga ko‘ra, rasmiy sektorda 6,8 million kishi faoliyat yuritmoqda. Shuningdek, 5,5 million kishi norasmiy sektorda ishlaydi, bu esa rasmiy statistikada aks etmaydi va ishsizlik darajasini aniq baholashni qiyinlashtiradi. Shuningdek, xorijda ishlayotgan yoshlar soni ham sezilarli darajada ko‘p. Rasmiy ma’lumotlarga ko‘ra, chet elda mehnat qilayotgan o‘zbekistonliklar soni 2 million nafar bo‘lsa-da, amalda bu raqam ikki barobar yuqori bo‘lishi taxmin qilinmoqda.
Yoshlarning aksariyati qishloq xo‘jaligi, to‘qimachilik, qurilish va xizmat ko‘rsatish kabi turli sohalarda faoliyat yuritmoqda.
O‘zbekiston hukumati yoshlarni o‘qitish va ularga karera qurishda yordam berish uchun turli loyihalarni amalga oshirmoqda. Jumladan, bepul til o‘rganish kurslari tashkil etilmoqda. Bundan tashqari, hukumat IELTS, TOEFL, SAT va boshqa imtihonlarda 70 foiz va undan yuqori ball to‘plagan yoshlarning imtihon xarajatlarini qoplash to‘g‘risidagi qonunni imzoladi.
O‘zbekiston Migratsiya agentligi Germaniya va Buyuk Britaniya kabi rivojlangan davlatlar bilan o‘zbekistonliklarga xorijda ish imkoniyatlarini taqdim etish bo‘yicha kelishuvlar imzoladi. Shuningdek, 152 ming 742 nafar yoshga qishloq xo‘jaligi loyihalarini boshlash uchun 56 ming gektar unumdor yer ajratildi.
Biroq, hali ham ishsiz yoshlar soni ancha yuqori. Aslida, yoshlar orasida mehnatga bo‘lgan rag‘batning 5 foizga tushib ketishi yoshlarni ish bilan ta’minlash siyosatini yanada takomillashtirish zarurligini ko‘rsatmoqda. Sodda qilib aytganda, yosh ishchi kuchining 5 foizi munosib ish topa olmaganligi sababli ish qidirishni to‘xtatgan.
AQSHning Wooster iqtisodiyot kolleji talabasi Adhamjon Janobiddinovning ma’lum qilishicha, Yoshlar ishsizligining yuqori darajada bo‘lishiga quyidagi omillar sabab bo‘lmoqda:
O‘zbekistonda yoshlar ishsizligini keltirib chiqaradigan uchta asosiy muammo mavjud.
Birinchidan, ko‘nikmalarning mos kelmasligi mavjud bo‘lib, maktab va oliy o‘quv yurtlari bitiruvchilarining mehnat bozori talablariga javob berishini qiyinlashtiradi. Masalan, so‘nggi paytlarda IT va sun’iy intellekt bilimlarini talab qiladigan ish o‘rinlari soni ortib bormoqda, maktab o‘quv dasturi esa unchalik o‘zgarmagan. Bundan tashqari, jahon standartlariga javob beradigan malakali ishchi kuchini ishlab chiqarish uchun ta’lim tizimida qo‘shimcha o‘zgarishlar zarurati mavjud.
Ikkinchi asosiy muammo — bu xususiy sektorning cheklangan o‘sishi. Mamlakat aholisi tobora ko‘payib borayotgani sababli, davlat tasarrufidagi sanoat tarmoqlari barcha nomzodlarni ishga qabul qila olmasligi mumkin. Bunday hollarda xususiy sektorni yanada rivojlantirish zarur. So‘nggi yillarda O‘zbekistonda mamlakatni xorijiy investorlar uchun qulay investitsiya muhitiga aylantirish bo‘yicha turli siyosat olib borilmoqda.
O‘zbekiston aholisining yarmi qishloq joylarda istiqomat qiladi. Natijada, mamlakatning ko‘plab chekka hududlarida resurslar va ish o‘rinlaridan foydalanish imkoniyati cheklangan. Bu esa yoshlar orasidagi ishsizlikning uchinchi asosiy sababidir.
Mumkin bo‘lgan yechimlar xususida, ta’lim tizimini isloh qilish mamlakatda ham, undan tashqarida ham mehnat qila oladigan malakali ishchi kuchini shakllantirishning eng samarali usullaridan biridir.
Bundan tashqari, ta’lim tizimini takomillashtirish va zamonaviy fanlarni o‘rganish uchun imkoniyatlar yaratish orqali O‘zbekistonni global IT markaziga aylantirish mumkin. Bu esa yoshlarga uydan chiqmagan holda dunyoning turli kompaniyalarida ishlash imkonini beradi.
Ta’kidlash joizki, yoshlarni tadbirkorlikka rag‘batlantirish muhim ahamiyat kasb etadi, chunki bu mamlakat rivojiga hissa qo‘shishi va yangi ish o‘rinlari yaratishi mumkin. Shuningdek, xorijiy investitsiyalarni jalb qilish, mamlakatda yangi zavodlar qurish va yangi ofislar ochish orqali yoshlar uchun mehnat bozorida mavjud ish o‘rinlari sonini ko‘paytirish mumkin.
Xulosa qilib aytganda, ko‘nikmalarning mos kelmasligi, aholi sonining tez o‘sishi, xususiy sektor o‘sishining cheklanganligi va mamlakatning chekka hududlarida resurslarning yetishmasligi yoshlar ishsizligining asosiy sabablaridir. Biroq ta’limni isloh qilish, xorijiy investitsiyalarni jalb qilish va IT kabi talab yuqori bo‘lgan sohalarga e’tibor qaratish orqali bu muammoni hal qilish va yoshlar uchun ko‘proq ish o‘rinlarini yaratish mumkin.
Mehrinoza Farmonova tayyorladi.
Foto: Federal Reserve Bank[/caption]
O‘zbekiston Yoshlar ishlari agentligi tomonidan 2024 yilda o‘tkazilgan brifingda ma’lum qilinishicha, 342 mingga yaqin yoshlar ishsiz bo‘lib, bu muammoning ko‘lamini yaqqol ko‘rsatadi.
Ma’lum statistikalarga ko‘ra, rasmiy sektorda 6,8 million kishi faoliyat yuritmoqda. Shuningdek, 5,5 million kishi norasmiy sektorda ishlaydi, bu esa rasmiy statistikada aks etmaydi va ishsizlik darajasini aniq baholashni qiyinlashtiradi. Shuningdek, xorijda ishlayotgan yoshlar soni ham sezilarli darajada ko‘p. Rasmiy ma’lumotlarga ko‘ra, chet elda mehnat qilayotgan o‘zbekistonliklar soni 2 million nafar bo‘lsa-da, amalda bu raqam ikki barobar yuqori bo‘lishi taxmin qilinmoqda.
Yoshlarning aksariyati qishloq xo‘jaligi, to‘qimachilik, qurilish va xizmat ko‘rsatish kabi turli sohalarda faoliyat yuritmoqda.
O‘zbekiston hukumati yoshlarni o‘qitish va ularga karera qurishda yordam berish uchun turli loyihalarni amalga oshirmoqda. Jumladan, bepul til o‘rganish kurslari tashkil etilmoqda. Bundan tashqari, hukumat IELTS, TOEFL, SAT va boshqa imtihonlarda 70 foiz va undan yuqori ball to‘plagan yoshlarning imtihon xarajatlarini qoplash to‘g‘risidagi qonunni imzoladi.
O‘zbekiston Migratsiya agentligi Germaniya va Buyuk Britaniya kabi rivojlangan davlatlar bilan o‘zbekistonliklarga xorijda ish imkoniyatlarini taqdim etish bo‘yicha kelishuvlar imzoladi. Shuningdek, 152 ming 742 nafar yoshga qishloq xo‘jaligi loyihalarini boshlash uchun 56 ming gektar unumdor yer ajratildi.
Biroq, hali ham ishsiz yoshlar soni ancha yuqori. Aslida, yoshlar orasida mehnatga bo‘lgan rag‘batning 5 foizga tushib ketishi yoshlarni ish bilan ta’minlash siyosatini yanada takomillashtirish zarurligini ko‘rsatmoqda. Sodda qilib aytganda, yosh ishchi kuchining 5 foizi munosib ish topa olmaganligi sababli ish qidirishni to‘xtatgan.
AQSHning Wooster iqtisodiyot kolleji talabasi Adhamjon Janobiddinovning ma’lum qilishicha, Yoshlar ishsizligining yuqori darajada bo‘lishiga quyidagi omillar sabab bo‘lmoqda:
O‘zbekistonda yoshlar ishsizligini keltirib chiqaradigan uchta asosiy muammo mavjud.
Birinchidan, ko‘nikmalarning mos kelmasligi mavjud bo‘lib, maktab va oliy o‘quv yurtlari bitiruvchilarining mehnat bozori talablariga javob berishini qiyinlashtiradi. Masalan, so‘nggi paytlarda IT va sun’iy intellekt bilimlarini talab qiladigan ish o‘rinlari soni ortib bormoqda, maktab o‘quv dasturi esa unchalik o‘zgarmagan. Bundan tashqari, jahon standartlariga javob beradigan malakali ishchi kuchini ishlab chiqarish uchun ta’lim tizimida qo‘shimcha o‘zgarishlar zarurati mavjud.
Ikkinchi asosiy muammo — bu xususiy sektorning cheklangan o‘sishi. Mamlakat aholisi tobora ko‘payib borayotgani sababli, davlat tasarrufidagi sanoat tarmoqlari barcha nomzodlarni ishga qabul qila olmasligi mumkin. Bunday hollarda xususiy sektorni yanada rivojlantirish zarur. So‘nggi yillarda O‘zbekistonda mamlakatni xorijiy investorlar uchun qulay investitsiya muhitiga aylantirish bo‘yicha turli siyosat olib borilmoqda.
O‘zbekiston aholisining yarmi qishloq joylarda istiqomat qiladi. Natijada, mamlakatning ko‘plab chekka hududlarida resurslar va ish o‘rinlaridan foydalanish imkoniyati cheklangan. Bu esa yoshlar orasidagi ishsizlikning uchinchi asosiy sababidir.
Mumkin bo‘lgan yechimlar xususida, ta’lim tizimini isloh qilish mamlakatda ham, undan tashqarida ham mehnat qila oladigan malakali ishchi kuchini shakllantirishning eng samarali usullaridan biridir.
Bundan tashqari, ta’lim tizimini takomillashtirish va zamonaviy fanlarni o‘rganish uchun imkoniyatlar yaratish orqali O‘zbekistonni global IT markaziga aylantirish mumkin. Bu esa yoshlarga uydan chiqmagan holda dunyoning turli kompaniyalarida ishlash imkonini beradi.
Ta’kidlash joizki, yoshlarni tadbirkorlikka rag‘batlantirish muhim ahamiyat kasb etadi, chunki bu mamlakat rivojiga hissa qo‘shishi va yangi ish o‘rinlari yaratishi mumkin. Shuningdek, xorijiy investitsiyalarni jalb qilish, mamlakatda yangi zavodlar qurish va yangi ofislar ochish orqali yoshlar uchun mehnat bozorida mavjud ish o‘rinlari sonini ko‘paytirish mumkin.
Xulosa qilib aytganda, ko‘nikmalarning mos kelmasligi, aholi sonining tez o‘sishi, xususiy sektor o‘sishining cheklanganligi va mamlakatning chekka hududlarida resurslarning yetishmasligi yoshlar ishsizligining asosiy sabablaridir. Biroq ta’limni isloh qilish, xorijiy investitsiyalarni jalb qilish va IT kabi talab yuqori bo‘lgan sohalarga e’tibor qaratish orqali bu muammoni hal qilish va yoshlar uchun ko‘proq ish o‘rinlarini yaratish mumkin.
Mehrinoza Farmonova tayyorladi.
