Дунёдаги энг йирик нефт захиралари қайси давлатларга тегишли?
Нефт ҳали-ҳануз жаҳон иқтисодиётининг энг муҳим стратегик ресурсларидан бири ҳисобланади. Сўнгги статистик маълумотларга кўра, дунёдаги энг йирик ўнта давлат жами 1,5 триллион баррел тасдиқланган нефт захираларига эгалик қилади.
Тасдиқланган нефт захиралари кўп бўлган давлатлар глобал энергия бозорида қарор қабул қилиш, нархларни шакллантириш ва геосиёсий таъсир механизмларини белгилашда ҳал қилувчи аҳамиятга эга.
Дунё бўйича энг катта тасдиқланган нефт захираси Венесуэлага тўғри келади — 303 миллиард баррел. Мамлакат XX асрнинг 1920 йилларида амалга оширилган йирик топилмалар ҳисобига ушбу кўрсаткичга эришган. Бироқ нефт бойликларига қарамай, Венесуэла иқтисодиёти сўнгги ўн йил ичида оғир таназзулни бошдан кечирмоқда. АҚШ санкциялари, гиперинфляция ва бошқарув муаммолари сабаб 2013 йилдан бери аҳоли жон бошига ЯИМ 68 фоизга қисқарган. 2024 йилда нефт экспорти давлат бюджети даромадларининг 58 фоизини таъминлаган бўлса-да, ишлаб чиқариш ҳажмлари кескин пасайган.
Иккинчи ўринда 267 миллиард баррель нефт захирасига эга Саудия Арабистони жойлашган. Мамлакат дунёдаги энг паст ишлаб чиқариш харажатларига эга нефт секторини шакллантирган. 2023 йилда Саудия кунига 11 миллион баррелдан ортиқ нефт қазиб олган бўлиб, бу жаҳон ишлаб чиқаришининг қарийб 10 фоизини ташкил этган. Таҳлилчилар ҳисоб-китобига кўра, Саудия нефт баррели нархи 35 доллар бўлган тақдирда ҳам ўз харажатларини қоплай олади.
Учинчи ўринда Эрон турибди — 209 миллиард баррел. 2024 йил май ойида Эрон кунига 1,8 миллион баррел хом нефт экспорт қилган. Шу билан бирга, дунё нефтининг қарийб учдан бир қисми Форс кўрфази ҳудудида ишлаб чиқарилаётгани минтақа аҳамиятини янада оширади. Эронга нисбатан санкциялар унинг экспорт имкониятларини чекласа-да, мамлакат глобал бозорда муҳим ўринни сақлаб қолмоқда.
Канада 163 миллиард баррел захира билан тўртинчи ўринни эгаллайди. Бу захираларнинг асосий қисми нефт қумларида жойлашган бўлиб, уларни қайта ишлаш анъанавий нефтга нисбатан қимматроқ. Кейинги ўринларда Ироқ (145 млрд), БАА (113 млрд) ва Қувайт (102 млрд) жой олган.
Россия 80 миллиард баррел билан ОПЕC+ форматида муҳим иштирокчи ҳисобланади. АҚШ эса 74 миллиард баррель захирага эга бўлса-да, ишлаб чиқариш ҳажми бўйича дунёда етакчилик қилади. Африкада эса Ливия 48 миллиард баррел билан энг йирик нефть захирасига эга мамлакат ҳисобланади.
Мутахассислар таъкидлашича, ҳозирги кунда жаҳон нефт ишлаб чиқаришининг қарийб 14 фоизи санкциялар таъсири остида қолмоқда. Шу боис, нефт захиралари нафақат иқтисодий, балки геосиёсий қурол сифатида ҳам қаралмоқда. Энергия оқимлари бузилмаган ҳолда нархлар нисбатан барқарор сақланмоқда, аммо Форс кўрфазидаги ҳар қандай жиддий можаро глобал бозорни кескин ўзгартириши мумкин.
Ўзбекистон эса 1,84 триллион кубометр табиий газ захиралари билан дунёда 16-ўринда туради. Унинг тахминий 594 миллион баррель нефть захиралари ва 2 миллиард тонна кўмир захиралари мавжуд.
