Марказий Осиё учун катта имконият: АҚШ Чобаҳор порти бўйича санкция истисносини сақлаб қолди
АҚШ Чобаҳор портига нисбатан санкция истисносини сақлаб, Марказий Осиё учун Жанубий йўналишдаги энг муҳим транзит эшигини қайта очди. Бу минтақанинг экспорт стратегиясига жиддий таъсир қилади.
АҚШнинг Эрондаги Чобаҳор порти бўйича санкция истисносини қайта тиклаши Марказий Осиё мамлакатлари учун стратегик аҳамиятга эга бўлган геоиқтисодий қарор сифатида баҳоланмоқда. Вашингтон бир ой ичида икки бор позициясини ўзгартирди: сентябрда истисно бекор қилинган бўлса, 30 октябрда уни яна тиклади. Бу тезкор ревизия ҳудуд мамлакатларида ижобий қабул қилинди, чунки Чобаҳор – Ҳинд океанига энг қулай ва сиёсий хавфсиз йўллардан бири.
Санкция истисносининг сақланиши Ҳиндистонга порт инфратузилмасини ривожлантириш ва Чобаҳорни минтақанинг асосий логистика марказларидан бирига айлантириш имконини беради. Марказий Осиё экспортерлари учун бу нефт маҳсулотлари, минерал хомашё, пахта ва озиқ-овқат товарларини Жанубий Осиё ва Яқин Шарқ бозорларига тезроқ етказишни англатади. Таҳлилчиларга кўра, Чобаҳор орқали юк ташиш муддатлари Хитой ва Россия йўналишларига нисбатан 30–40 фоизга қисқариши мумкин.
Сиёсий нуқтайи назардан ҳам вазият муҳим: ҳудуд давлатлари АҚШнинг бу қарорини Вашингтоннинг Марказий Осиёдаги прагматик сиёсатга ўтиши деб баҳоламоқда. Таҳсилотларга кўра, АҚШ бу гал Ҳиндистон манфаатларига қарши бормади ва минтақанинг иқтисодий интеграциясини жавобгарлик билан қўллаб-қувватлади. Бундан ташқари, Чобаҳор орқали юк айланмасига нисбатан чекловлар йўқолиши Афғонистон учун ҳам муҳим, чунки мамлакат Покистон йўналишидан кескин боғлиқликдан узоқлаша бошлади.
Санкция истисносининг тикланиши транскаспий йўналишлар, Лапис-Лазули коридори ва Ашхобод келишувини ҳам фаоллаштириши кутилмоқда. Чунки Чобаҳор порти ушбу йўлакларнинг Жанубий қўлловчи нуқтаси бўлиб хизмат қилади. Ўзбекистон, Қозоғистон ва Туркманистон учун эса Жанубий йўналиш орқали Ҳинд океанига барқарор чиқиш иқтисодий мустақиллик ва хавфсизликни кучайтиради.
Мутахассислар бу қарорни Марказий Осиёга нисбатан «савдо-логистик шамолнинг ўзгариши» деб аташмоқда. Агар истисно узоқ муддатли бўлиб қолса, 2026 йилдан бошлаб минтақадаги экспорт жараёнлари сезиларли диверсификацияга эришиши, юк оқимлари эса Россия ва Хитой йўналишларига қарамликдан қисман холи бўлиши мумкин.
