Россиянинг Украинага тажовузи империянинг ўлимолди талвасасидир — украиналик сиёсатчи

«Турли манбаларда, ҳужжатларда АҚШ президенти Жорж Буш кичик ва Путин ўртасидаги суҳбат ҳақида айтиб ўтилганини тез-тез учратиб турардим. Бу ҳақда аввалдан маълум эди, лекин ҳеч қандай ҳужжатли исботи йўқ эди. Менимча, бу жуда муҳим воқелик, чунки у Путин бир неча ўн йиллар давомида Украина мустақиллигини йўқ қилиш ғоясига мутаассиб даражада муккасидан кетганини аниқ кўрсатади» — дейди Мережко.

Энди эса, шу йиллар давомида «халқаро ҳуқуқ» деган тушунча Путин учун шунчаки қулоққа чалинган гапдан бошқа нарса бўлмаган. Худди шу тарзда, Украина мустақил давлат сифатида бутун цивилизациялашган дунё томонидан тан олингани ҳам уннинг учун мутлақо аҳамиятсиз бўлган.

«Путин Украинага ҳеч қачон мустақил, суверен давлат сифатида қарамаган. Халқаро ҳуқуққа таянадиган бўлсак, унинг асосида давлатларнинг суверен тенглиги принципи ётади. Бу икки асосий тамойилни англатади: биринчиси — ҳар қандай давлатнинг суверенитетига ҳурмат, иккинчиси — шундан келиб чиқадиган давлатлар тенглиги тамойили. Ана шу нуқтада Путиннинг Украинага (фақатгина унга эмас, бу ҳужжатларда Қозоғистон ҳам тилга олинади) муносабати бу тамойилларга тамоман зид. У собиқ СССР таркибида бўлган кўплаб давлатларга нисбатан қараши айнан шундай», — дейди сиёсатчи.

Олександр Мережко Россия Федерациясининг асосий мақсадини фақатгина Украина ҳудудларини босиб олиш эмас, балки украин давлатчилигини йўқ қилиш, деб ҳисоблайди. Буни Америкадагилар ҳам тушуниб етиш керак, дея таъкидлайди у.

«Буни англаб етиш жуда муҳим. Чунки Кремл диктаторининг мақсади халқаро ҳуқуқни инкор қилиб, Украинанинг бирор ҳудудини аннексия қилиш эмас. Кремлнинг асосий ғояси — Украина давлатчилигини тамомила йўқ қилиш. Ҳозирги шароитда, Украина ва АҚШ вакиллари ўртасида музокаралар олиб борилаётган бир пайтда бу жуда муҳим нуқта. Яъни, Кремлнинг асосий мақсадини тўлиқ англаб етиш ва унинг бу мутлақо абсурд, ҳуқуққа зид ва мантиқий асосга эга бўлмаган талабларига рози бўлсак, гўёки вазият ўзгаради, деган хаёлларга берилмаслик лозим», — деб ҳисоблайди қўмита раиси.

Путин Украинадаги тажовуз билан тўхтамайди, деб ҳисоблайди Александр Мережко. Россия раҳбарининг бош режаси СССРни у ёки бу кўринишда тиклаш.

«Путин совет иттифоқи империясини тиклашга уринаётганини кўрмоқдамиз. Бу эса шундан далолат берадики, у ўз вақтида СССР таркибида бўлган давлатлар ҳудудини эгаллашга интилмоқда. Бундан ташқари, у Европада ҳам шу империянинг таъсири ва гегемониясини тиклашга ҳаракат қилади. Бу унинг асосий стратегик вазифаси. Ғарб сиёсатшунослигида бундай ёндашувни «катта стратегия» деб аташади. Мана шу Путиндан келаётган асосий хавфи, айнан мана шу империяни қайта тиклашга бўлган уриниш хавфи», — дейди сиёсатчи.

Олександр Мережко Путин ушбу режаларини амалга ошира олмаслиги мумкин, деб ҳисоблайди. Бироқ унинг бу режаларни амалга оширишга бўлган уринишлари жаҳон тинчлиги учун янгидан янги таҳдидлар туғдиради.

«Бир томондан, Путиннинг режалари нореал. Лекин иккинчи томондан, бу империяни тиклаш уринишлари жиддий урушларга олиб келиши мумкин, ҳатто бир қисмида бу аллақачон содир бўлди. Президент Роналд Рейган ўз вақтида совет иттифоқини «ёвузлик империяси» деб атаган эди. Бугунги Россия айнан мана шундай ёвузлик империясига айланган ва у ўз кўламини кенгайтириш ниятида», — деди у.

Шунга қарамасдан, ташқи сиёсат масалалари бўйича қўмита раиси Украинага қарши ҳозирги тажовузни Путин режими талвасаси деб баҳолайди.

«Менимча, Россиянинг Украинага қарши ҳозирги тажовузи — Путин империясининг талвасаси. Бу империя парчаланиши муқаррар эканини англаб, бу жараённи тўхтатиш учун охирги кучини ишга солмоқда. Сўнгги 100 йил, ҳатто ундан ҳам кўпроқ вақт ичидаги Россия тарихини кенгроқ ўргансак, Россия империяси, кейинчалик СССР — буларнинг ҳаммаси империянинг парчаланиш тарихи эканини кўрамиз. Бу империя аста-секин қисқариб келмоқда. Ҳозир содир бўлаётган воқеалар айнан шу муқаррар жараённинг оралиқ босқичи. Ғарб, жумладан, АҚШ, шу ҳақда ўйлаб қўйиши керак: Россия муқаррар парчаланганда улар нима қилишади?» — деб ҳисоблайди Мережко.

Тинчлик музокаралари эҳтимоли ҳақида гапирар экан, сиёсатчи Доналд Трамп атрофидаги доира Кремл ниятини яхши тушунади, деб ишонч билдиради. Шунингдек, Россиянинг тинчликни истамаслиги ҳам англашилиб турибди.

«Мен ишонаманки, президент Трамп ёки камида унинг яқин атрофидаги шахслар, масалан, давлат котиби Марко Рубио, вазиятни аниқ англашади. Путиннинг асли мақсади ҳудудларни  босиб олиш эмас, балки Украинани давлат сифатида йўқ қилиш эканини улар яхши тушунишади. Бу ҳақда хориж оммавий ахборот воситаларида ҳам маълумотлар чиққан эди», — дейди қўмита раиси.

Россиядаги бугунги вазиятга тўхталар экан, Олександр Мережко фикрича, мамлакат ўз кучининг чегарасига етиб келган ва энди вақт тажовузкор давлатнинг эмас, Украина томонида ишлай бошлайди.

«Россия бу урушда ғалаба қозонаётгани йўқ. Аксинча, унинг томонида кучларнинг ҳаддан ташқари зўриқиши сезилмоқда. Бу шундай паллаки, вақт энди тажовузкор томонни эмас, Украина томонини қўллай бошлайди. Россия фронтда ҳам носоғлом ҳолатга келади. Путин эса бу муқаррарликни ҳис эта бошлади. Шунинг учун ҳам у шунчалик тийиқсиз ва безбетларча баёнотлар бермоқда. Аслида, бу заифлик белгисидир. Путин вазият Россияга қарши бурилганини жуда яхши ҳис қилмоқда», – дея таъкидлайди Мережко.

Сиёсатшуносга кўра, айнан мана шу даврда тажовузкор давлат энг хавфли бўлади. «Кремлдаги диктатор» фронтдаги мақсадларини амалга ошириш учун борини таваккалга ташлаяпти.

«Биз бу жуда хавфли босқичга дош беришимиз шарт. Ҳозир Путин жуда хавфли ҳолатда турибди, мақсадларига етиш учун шантажга қўл уряпти. Ҳарбий йўл билан бунга эриша олмади, энди эса сиёсий йўл билан ҳаракат қиляпти. Хусусан, АҚШ президенти маъмуриятидаги айрим шахслар орқали таъсир ўтказишга уриняпти. Шу боис биз учун бу фитналарга учмаслик жуда муҳим. Балки, навбатдаги йил Украина фойдасига ўзгаришлар йили бўлар», — дейди у.

Айни пайтда АҚШнинг Украинага нисбатан сиёсати барқарор эмас. Бу, жумладан, амалдаги президент — Доналд Трамп билан боғлиқ.

«Америкалик кузатувчилар ва сиёсатшунослар ҳам Трампнинг ҳаракатларида аниқ стратегия йўқлигини тан олишяпти. У баъзида тўғри қадамлар қўяди — масалан, Россиянинг икки йирик энергетика компаниясига қарши санкциялар жорий этиш. У иккита қадам олдинга, битта қадам орқага — ёки аксинча ҳаракат қилмоқда. Лекин у билан ишлаш керак. Бу фақат бизнинг дипломатия ёки президент эмас, балки Европадаги етакчилар учун ҳам вазифадир. Биз бу ишнинг аллақачон самарасини кўряпмиз», — дея хулоса қилади Мережко.

Аввалроқ Мережко куч позициясидан туриб тинчликка эришиш — Россия ва шахсан Путин билан мулоқот қилишнинг ягона варианти, деган эди. Унга кўра, Россия диктатори музокаралар тилини ҳам, муросаларни ҳам тушунмайди, унинг учун бундай ёндашув мутлақо бегона. Шунинг учун, Ғарб давлатлари, жумладан, АҚШ ҳам Россия билан фақат куч тилида гаплашиши керак.

«Мен бир муҳим жиҳатга эътибор қаратишни истардим — Путиннинг амбициялари ва реал воқелик ўртасида улкан тафовут бор. Унинг ҳақиқатан ҳам глобал мақсадлари бор — Россияни минтақавий империя, Европадаги гегемонга айлантирмоқчи. Лекин бу мақсадлар Россиянинг реал салоҳиятига, унинг иқтисодий, сиёсий ва ҳарбий қудратига мутлақо мос келмайди. Бугунги Россия — бу таназзулга юз тутган империя. Унинг иқтисодий, демографик ва ижтимоий ҳолати фақат ёмонлашаверади. Путин бундан хабардор. Шу сабабдан мен Россиянинг Украинага қарши тажовузини империянинг ўлимолди талвасаси, деб баҳолайман. Биз гувоҳ бўлаётган воқеалар — бу айнан шундай талваса», — деган Мережко.

Унинг таъкидлашича, бугунги Россия яраланган айиқни эслатади — у ўзининг ожизлиги ва ютқазганини ҳис қилгани учун янада тажовузкор.

«Россиянинг тажовузкорлиги ортгани — бу унинг таназзулга юз тутган империя эканлигидан далолат. Россиянинг келажаги йўқ. У фақат бутунлай қаттиқ тажовуз билан жаҳонда ўз ўрнини сақлаб қолишга уринаётган давлат», — дейди у.

Мережконинг сўзларига кўра, кўплаб Ғарб таҳлилчилари Россиянинг бошқа давлатлар ёрдами бўлмаса, узоққа бора олмаслигини таъкидлашмоқда.

«Аввало, Хитой, Шимолий Корея ва Эронсиз Россия бугуннинг ўзидаёқ Украинага қарши уруш олиб боролмас эди. НАТОнинг сўнгги саммити якуний декларациясида Хитойни «Украинага қарши Россия урушига кўмаклашувчи» деб таърифлагани бежиз эмас. Шимолий Корея ҳам нафақат қурол билан, балки аскарлар билан ҳам Россияга ёрдам бермоқда. Лекин бошқа томондан, Россия ўзининг фақат ички ресурслари билан уруш олиб боришга ожизлиги боис ана шундай давлатларга мурожаат қилишга мажбур бўлаётгани ҳам жуда кўп нарсадан дарак беради. Бу унинг ички ожизлиги ва заифлигидан далолат», — дея хулоса қилган Мережко.