Ўзбекистонда биринчи ипотека секюритизацияси: 200 млрд сўмлик пилот бошланди

Ўзбекистон Ипотекани қайта молиялаш компанияси (ЎзИҚМК) эса 200 миллиард сўмлик пилот эмиссияни бошлади. Бу банк кредитларини капитал бозорига улайдиган, ресурсни узайтирадиган молиявий механизмнинг биринчи амалий синовидир.

Секюритизация қандай ишлайди?

Секюритизацияда банклар берилган ипотека кредитларини ягона «ҳавза»га жамлайди. Шу ҳавзанинг ойлик тўловлари билан таъминланган облигациялар чиқарилади. Инвесторлар бу қоғозларни сотиб олиб купон олади, банк эса тушганмаблағ билан янги ипотека беради.

Бугунги амалиётда банк ипотекани берган заҳоти маблағинийиллар давомига боғлаб қўярди. Секюритизация эса бу иммобилизация қилинган ресурсни бозорга чиқаради, кредит бозоридан капитал бозорига ўтади, капитал бозоридан яна ипотекага қайтади.

ЎзИҚМК кузатув кенгаши 200 миллиард сўм ҳажмдаги эмиссияни маъқуллади. Ҳар бири 1 миллион сўм номинал қийматга эга 200 минг дона облигация Freedom Finance брокерлик компанияси андеррайтерлиги остида очиқ обуна орқали миллий валютада эмиссия қилинмоқда.

Облигациялар муддати 5 йил бўлиб, купон ҳар 3 ойда тўланиши белгиланди вайиллик даромадлилиги 17,5 фоизни ташкил этади.

Ҳавза беш банкнинг ипотека портфелидан шаклланади. Октябрда давлат қоғозларининг ўртача даромадлилиги қарийб 16,3 фоиз бўлган. ЎзИҚМК купони бундантахминан бир ярим пункт юқори. Давлат қоғози хавфипаст, аммо даромад ҳам пастроқ.

Ипотека облигациялари орқали банклар ипотекани «қоғозга айлантириш» ҳисобига ликвидликни тезда қайтаочади. Бу балансда муддат номувофиқлигини юмшатади ва янги кредит бериш имкониникенгайтиради.

Ипотека олувчилар эса таъминот кенгайишини ҳис қилади. Ставкалар «бир кунда» тушмайди, чунки купон тўлаш харажати ҳам ҳисобга олинган. Бироқ рақобат кучайса, ресурс базаси узайибборса, ставкалар босқичма-босқич бозор шароитигамослаша бошлайди. Инвесторлар сўмда, 5 йиллик, чораклик купонли, нақд оқими прогноз қилинадиган инструмент олади. Давлат қоғозига нисбатан юқори даромад излаётган пенсия жамғармалари ва суғурта компаниялари учун мантиқий қўшимча.

Механизм янги бўлганлиги сабабли ликвидлик, диверсификация ва операцион синхронлик синовдан ўтиши керак. Беш йиллик муддатда бозор фоизлари кўтарилса, облигация нархи босим кўради. Шу сабабли пул маблағларини босқичма-босқич киритиш ва муддатни диверсификация қилиш ақлли тактикаҳисобланади.

Секюритизация ипотекани банк балансидан капитал бозорига боғлайди. Кредитнинг капиталга айланиши, капиталнинг яна кредитга қайтиши иқтисодиётда инвестицион ресурс узлуксиз айланишини таъминлайди.

200 миллиард сўмлик пилот механизми самарали ишласа, Ўзбекистон ипотека бозори яқин йилларда янгибосқичга ўтади.Meta description: