Fond bozori: kichik investorlar bozorga kirdi, likvidlik esa yomonlashdi

Sentyabr oyida bitimlar soni oshgan bo‘lsa-da, hajm keskin kamaydi. Bu kichik investorlar kirganini, lekin yirik kapital egalari ehtiyotkorlik bilan chetda turganini ko‘rsatadi. Ko‘pchilik yangi ishtirokchilar qisqa muddatli dividend yoki 27–29 foizlik daromad taklif qiluvchi obligatsiyalarga yo‘nalgani sezilmoqda.

Yirik investorlar esa yuqori foiz stavkalari va past likvidlik sabab uzoq muddatli pozitsiyalarni cho‘zmoqda. Bu aslida, bozor «kengaygan», ammo hali «chuqurlashmagan» degan ma’noni anglatadi.

«FoP Board 85%» oddiy investor uchun nimani anglatadi?

Bu avvalo, bitimlarning asosiy qismi katta pul o‘tkazmalarisiz amalga oshayotganini bildiradi. Ya’ni, yirik institutsional investorlar hozircha bozorga faol kirishmagan. Natijada, ko‘plab narxlar real likvidlikni to‘liq aks ettirmayapti, ayrim aksiyalar narxi barqaror ko‘rinsa-da, bu har doim ham haqiqiy talab va taklif muvozanatini ifodalamaydi.

Bundan tashqari, kechiktirilgan to‘lov tizimi (T+) amaliyoti keng qo‘llanilayotgani sababli, mablag‘larni qaytarib olish jarayoni sekinlashmoqda. Bu esa bozor texnik jihatdan faol bo‘lsa-da, real likvidlik past ekanini anglatadi.

So‘nggi choraklarda bozorga kichik investorlar faol kirib keldi. Biroq, ularning qarorlari ko‘pincha qisqa muddatli kayfiyat va xabarlar ta’sirida o‘zgaradi. Shu bilan birga, yirik institutsional investorlarning hali qaytmagani bozor barqarorligi uchun muhim xavf omili bo‘lib qolmoqda.

So‘mning mustahkamlanishi ijobiy ko‘rsatkich bo‘lishiga qaramay, bu eksportchi kompaniyalar uchun marja qisqarishiga, importchilar uchun esa vaqtinchalik ustunlikka sabab bo‘lmoqda.

Depozitlar hozircha 20 foiz atrofida, ammo 8 foizlik inflyatsiya fonida real daromad atigi 11-12 foizni tashkil etadi. Bu esa investorlar uchun «nominal o‘sish, ammo real turg‘unlik» holatini yuzaga keltiradi.

Investorlar uchun strategiya

bugungi bozor sharoitida muvaffaqiyatli investor nafaqat rentabellikni, balki barqarorlikni ham hisobga oladi. Quyidagi besh qadam 2025 yilning o‘zgaruvchan fond bozorida xavfni kamaytirib, daromadni saqlab qolishga yordam beradi.

Portfelni faqat yirik indekslar bilan cheklamang. UCI bilan bir qatorda OTC bozoridagi barqaror emitentlarni ham qo‘shing. Bu kichik, lekin tez o‘suvchi kompaniyalardan imkoniyat topish imkonini beradi.

Barqaror naqd oqim istaganlar uchun dividend siyosati faol kompaniyalar eng yaxshi tanlov. Uztelecom, Hamkorbank va shunga o‘xshash 3-4 ta ishonchli to‘lovchi kompaniyani tanlash portfelni muvozanatli qiladi.

6-12 oylik yuqori daromadli (27-29 foizlik) korporativ obligatsiyalarni o‘z ichiga olgan kichik «pudung» portfel yarating. Bu qisqa muddatda ham xavfsiz, ham samarali daromad keltiradi.

Bozor o‘zgaruvchan davrda likvidlikni unutmaslik zarur. Investitsiyalarning kamida 20-30 foizini tez sotiladigan aktivlarda saqlash sizga kerak paytda tez harakat qilish imkonini beradi.

So‘mning mustahkamlanishi eksportchilar uchun bosim, importchilar uchun esa afzallik yaratmoqda. Shuning uchun portfelingizda AQSH dollari yoki oltin aktivlariga joy ajrating, bu sizni valyuta tebranishlaridan himoya qiladi.

2025 yilning uchinchi choragi O‘zbekiston fond bozori uchun sifat jihatidan o‘sish bosqichi bo‘ldi. Yangi investorlar bazasi kengayib, tahlil va diversifikatsiya madaniyati shakllanmoqda. Bozorga kirayotgan ishtirokchilar yanada ongli qarorlar qabul qila boshladi, bu esa investorlar segmentatsiyasi, ya’ni ularning tajriba va yondashuviga ko‘ra tafovutlanish jarayonini tezlashtirdi.

Shu bilan birga, hajm jihatidan sustlik hali ham saqlanib qolmoqda. Likvidlik muammosi hanuz yechimini topgani yo‘q, institutsional investorlarning faolligi esa pastligicha qolmoqda. Bu holat bozorda sifatli o‘sish jarayoni boshlanganini, ammo u hali mustahkam poydevorga aylanmaganini ko‘rsatadi.

2025 yil yakunini belgilovchi asosiy kalit so‘z «barqarorlik» bo‘ladi. Agar bozor yangi investorlarni uzoq muddatli ishtirokchi sifatida ushlab qola olsa, o‘sish sur’atlari davom etadi. Aks holda, qisqa muddatli jonlanish o‘rnini yana ehtiyotkorlik va kutish davri egallashi mumkin.