Trampning yonida Rossiyani yaxshi biladigan deyarli hech kim qolmagan — FT

15 avgust juma kuni Rossiya prezidenti Vladimir Putin va AQSH prezidenti Donald Tramp Alyaskaning Ankorij shahrida uchrashadi. Amerika ekspertlar hamjamiyati ushbu sammitni xavotir bilan kutmoqda. Financial Times gazetasining yozishicha, Trampning atrofida Rossiyani tushunadigan odamlar deyarli yo‘q. Ko‘pchilik Tramp va Putinning 2018 yilda Xelsinkida bo‘lib o‘tgan uchrashuvini eslamoqda. Ekspertlar, siyosatchilar va jurnalistlarning deyarli bir ovozdan bildirgan fikriga ko‘ra, o‘shanda Tramp muzokaralarni muvaffaqiyatsiz o‘tkazgan: birorta ham yon berishga erishmagan, birorta ham muhim mavzuni ko‘tarmagan va hatto Putinga xushomadgo‘ylik qilishgacha borib yetgan. Trampning o‘sha paytdagi Rossiya bo‘yicha maslahatchisi Fiona Xill keyinchalik aytishicha, prezidentlarning sammit yakunlari bo‘yicha qo‘shma matbuot anjumani paytida, u boshlig‘ining gaplaridan shu qadar dahshatga tushganki, hatto anjumanni to‘xtatish uchun o‘zini hushidan ketgandek ko‘rsatishni o‘ylagan ekan. FT gazetasi yozishicha, bu safar Amerika tomonidan tayyorgarlik masalasida vaziyat yanada yomonroq bo‘lishi mumkin. Ikkinchi muddatida Tramp maslahatchilarni tanlashda tajribadan ko‘ra sodiqlikni afzal bilmoqda. Bundan tashqari, u bahorda bunday tadbirlarni tayyorlaydigan asosiy organ - AQSH Milliy xavfsizlik kengashida keng ko‘lamli qisqartirishlar o‘tkazdi. Rossiya va Ukraina bo‘yicha mutaxassislar ishdan bo‘shatilgan yoki o‘z ixtiyori bilan ketgan - va hozirgi ma’muriyatda Kreml bilan teng darajada mazmunli muloqot olib bora oladigan birorta ham shaxs yo‘q. Ilgari bunday uchrashuvlarga haftalab tayyorgarlik ko‘rilardi. Milliy xavfsizlik kengashi prezident har qanday savol va har qanday fikrga qanday javob berishni bilishi uchun barcha idoralardan ma’lumot to‘plardi. Bu idoralarning eng muhimi Davlat departamenti edi, biroq iyul oyida u yerdan 1300 nafar xodim, jumladan, Rossiya va Ukrainani kuzatib borgan tahlilchilar ishdan bo‘shatildi. Xizmatda qolganlarning ta’kidlashicha, Amerika tashqi siyosat tuzilmalarida ma’naviy ruh hech qachon bunday past bo‘lmagan. Bundan tashqari, AQSHning Rossiyada ham, Ukrainada ham elchilari yo‘q. Davlat kotibining Yevropa ishlari bo‘yicha yordamchisi lavozimi ham bo‘sh turibdi. Rossiya bilan asosiy muzokarachi vazifasini prezidentning maxsus vakili Stiv Uitkoff bajarmoqda. U bir vaqtning o‘zida Yaqin Sharq masalalari bilan ham shug‘ullanadi. Holbuki, 2025 yilgacha u diplomatik tajribaga ega bo‘lmagan qurilish tadbirkorchisi bo‘lgan. Trampning milliy xavfsizlik bo‘yicha sobiq maslahatchisi Jon Bolton FT nashriga aytishicha, u Xelsinkidagi sammit oldidan samolyotda prezidentga yadro quroli haqida tushuntirish berishga uringan. Biroq Tramp televizorda futbol tomosha qilishni ma’qul ko‘rgan. Endi esa Ankorijga uchayotgan samolyotda na Bolton, na Trampga biror narsa tushuntirishga qodir boshqa birov bo‘ladi — Trampning eshitishi haqida gapirmasa ham bo‘ladi. Oq uy xodimlarning qisqartirilishi «ishni tezroq va samaraliroq qiladi» deb ta’kidlamoqda, Tramp esa «iste’dodli jamoa»dan maslahatlar olayotgan ekan. Shu bilan birga, Marko Rubio bir vaqtning o‘zida davlat kotibi va milliy xavfsizlik bo‘yicha maslahatchi vazifalarini bajarmoqda - undan oldin bu ikki lavozimni faqat Genri Kissinjer 1973-1975 yillarda birlashtirgan edi. Biroq Rubio Kissinjerning tajribasi va obro‘siga ega emas. FT gazetasining yozishicha, Tramp Alyaskadagi uchrashuv oldidan, o‘zining butun tashqi siyosatida bo‘lgani kabi, faktlarni o‘rganish, ekspertlar fikrini olish va puxta tayyorgarlik ko‘rishdan ko‘ra ko‘proq ichki sezgi va shaxsiy munosabatlarga tayanmoqda. Amerika prezidenti Putin bilan suhbatning dastlabki ikki daqiqasidayoq Ukrainadagi urushni tugatish bo‘yicha kelishuvga erishish mumkinligini tushunib olishini va’da qilmoqda. Bu kayfiyat Amerika diplomatik doiralarini juda tashvishga solmoqda. AQSHning Polshadagi sobiq elchisi Daniel Frid FT bilan suhbatda shunday dedi: "Uitkoff bilan u yerda shunchaki improvizatsiya qilishlariga yo‘l qo‘yib bo‘lmaydi: ularning bilimlari yetarli emas. Xonada prezidentga qarab, ko‘zlarini aylantirishi va boshini chayqashi mumkin bo‘lgan biror kishi bo‘lishi kerak." Biroq bunday "kimdir"ning paydo bo‘lishi ehtimoldan yiroq. Xuddi shu mutaxassislar ta’kidlaydilar: Putin - tajribali siyosatchi va muzokarachi bo‘lib, u har doim mavzuni chuqur biladi, suhbatdoshlarini mayda-chuydalarda tutib olishni biladi va Tramp doimo suyanadigan xarizmaning ta’siriga berilmaydi. FT suhbatdoshlari buni ochiqchasiga aytishni xohlamasalar-da, Putin bu safar ham, 2018 yilda Xelsinkida bo‘lgani kabi, Trampni osonlikcha yengib chiqishini nazarda tutishmoqda. Tramp FT nashrining maqolasiga allaqachon munosabat bildirib, uni «nohaq» deb atadi. Material uchun izoh bergan Jon Boltonni u «ishdan haydalgan muvaffaqiyatsiz» va «juda ahmoq» deb ta’rifladi. Ammo u hech qanday asosli e’tiroz keltirmadi.