Аҳоли давлат банкларидан кўра хусусий банкларни афзал кўрмоқда

2025 йилнинг III чораги якунлари бўйича «Банклар фаоллик индекси» эълон қилиниши Ўзбекистон банк тизимидаги жорий тенденцияларни яна бир бор очиқ намоён қилди. Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази (CERR) томонидан тайёрланган мазкур рейтинг банкларнинг кредитлаш, депозитлар, капитал етарлилиги, активлар сифати ва бошқа қатор молиявий кўрсаткичлари асосида шакллантирилган. Шу билан бирга, рейтинг барча жиҳатларни тўлиқ қамраб олмаслиги қайд этилмоқда.

Йирик банклар сегментида етакчи тўртлик ўзгаришсиз қолди. «Kapitalbank», «Trastbank», «Hamkorbank» ва «Asia Alliance Bank» кетма-кет иккинчи чоракдирки, рейтингнинг юқори поғоналарини сақлаб қолмоқда. Бу ҳолат ушбу банкларнинг активлар ўсиши, кредит портфели сифатининг нисбатан барқарорлиги ва бозордаги мавқеи мустаҳкам эканини кўрсатади. Айниқса, хусусий банкларнинг етакчи ўринларда қолиши давлат банклари улуши босқичма-босқич қисқараётган умумий тенденция билан уйғун келади.

Шу билан бирга, рейтингда айрим йирик банклар позициясининг пасайиши кузатилди. «Халқ банки» уч поғонага, «Tenge bank» эса икки поғонага пастлади. Бу ҳолат кредит портфели динамикаси, айрим риск кўрсаткичлари ёки фаоллик индексини ҳисоблашдаги алоҳида компонентлар таъсири билан боғлиқ бўлиши мумкин. Аксинча, «Milliy Bank» икки поғона юқорилаб, III чоракда энг яхши ижобий динамика кўрсатган банк сифатида қайд этилди. Бу банкнинг позицияси яхшиланиши активлар ўсиши ва муаммоли кредитлар улушининг нисбатан барқарор сақлангани билан изоҳланади.

Кичик банклар сегментида рақобат янада жадаллашди. «TBC Bank» «Hayot bank»ни ортда қолдириб, иккинчи ўринга кўтарилди. Бу ҳолат рақамли банк хизматлари, чакана мижозлар билан ишлаш ва технологияларга таянаётган моделлар кичик банклар учун муҳим устунликка айланаётганини кўрсатади. Умуман, кичик банклар сегментида инновация ва нишавий стратегиялар рейтингда юқори ўринларга чиқишнинг асосий омили бўлиб қолмоқда.

Юқоридаги рейтинг натижаларини банк тизимининг умумий ҳолати билан солиштирганда, 2025 йилда сектор нисбатан барқарор ривожланмоқда. Активлар ҳажмининг 17 фоизга ўсиши, кредит портфелининг кенгайиши ва муаммоли кредитлар улушининг 3,7 фоизгача пасайиши банклар фаоллигини қўллаб-қувватловчи асосий омиллар бўлди. Шу билан бирга, фоиз ставкалари пасайиш тенденцияси банклар ўртасида рақобатни кучайтириб, рейтингдаги ўринлар тез-тез алмашишига замин яратмоқда.

Хулоса қилиб айтганда, 2025 йил III чораги учун янгиланган рейтинг банк тизимида рақобат муҳити кучайиб бораётганини кўрсатади. Бироқ рейтинг чекланган кўрсаткичларга асослангани боис, у банкларнинг реал молиявий ҳолатини тўлиқ акс эттирмайди. Шу сабабли, рейтинг натижаларини таҳлил қилишда умумий макроиқтисодий шароит ва банк тизимидаги кенг қамровли тенденцияларни ҳам ҳисобга олиш муҳим.