Ўзбекистон бозорида токенлаштирилган акция ва облигациялар: нималар ўзгаради?

2026 йил 1 январдан бошлаб Ўзбекистон резидентлари бўлган юридик шахслар токен шаклида акция ҳамда облигациялар чиқара оладиган бўлади. Бу  фақат бир қоғоздаги қимматли қоғозлар эмас, балки блокчейн ва токенизация орқали шаклидагиларга рухсат дегани.

Янги ҳуқуқий механизм тўлов тизимларида стейблкоинлар (барқарор токенлар) жорий этилиши, шунингдек, токенлаштирилган қимматли қоғозлар (акциялар ва облигациялар) бўйича савдо майдончаларини фонд биржаларида очиш имкониятини беради.

Демак, яқин келажакда Ўзбекистон капитал бозорида анъанавий акциялар ва облигациялардан ташқари рақамли активлар, токен шаклидаги қоғозлар ҳам пайдо бўлиши кутилмоқда. Бу ҳолат нафақат молиявий технологиялар (финтех), балки инвестиция, корпоратив бошқарув ҳамда стартаплар учун кенг имкониятлар очади. Келинг, айни пайтда мавжуд ҳолат, нима учун бундай қарор қабул қилингани ва 2026 йилдан олганда қандай натижа бўлиши мумкинлигини чуқурроқ таҳлил қилайлик.

2025 йилги қарор ва унинг моҳияти

2025 йил 27–29 ноябрь кунлари Ўзбекистон ҳукумати ва регуляторлари, жумладан Ўзбекистон Марказий банки (МБ) ҳамда Истиқболли лойиҳалар миллий агентлиги (ИЛМА) мамлакатда молиявий технологиялар ва рақамли молиявий бозорларга оид янги чора-тадбирлар пакетини эълон қилди.

Мазкур қарорларга мувофиқ:

2026 йил 1 январдан бошлаб стейблкоинлар тўлов воситаси сифатида барқарор токенлар режимига киритилади.

Токенлаштирилган акциялар ва облигациялар эмитентциялашга (яъни, чиқаришга ва савдога қўйишга) рухсат берилади.

Бунинг учун лицензияга эга фонд биржалари токен шаклида қимматли қоғозларни жойлаштиришни ва уларни муомалага киритишни таъминлаши лозим.

Пилот режим доирасида блокчейн ва рақамли молиявий инфратузилма яратиш, «тартибга солиш қумдони» (regulatory sandbox) жорий этиш белгилангани маълум қилинган.

Ушбу ўзгаришлар нафақат «криптоактивлар», балки анъанавий корпоратив молиялаштириш воситаларининг рақамли шаклга ўтиши йўлини очади. Токенлаштириш — қимматли қоғозлар бозорини модернизациялаш, ликвидликни ошириш ҳамда инвестициялар оқимини кенгайтиришга хизмат қилиши кутилмоқда.

Нега айни пайтда бу қарор қабул қилинди?

Молиявий технологиялар ривожи: Дунё бўйича блокчейн ва токенизация молиявий бозорларни соддалаштириш, қоғозли ҳужжатлар ортидаги мураккаб жараёнлардан воз кечиш имконини берган. Ўзбекистон ҳам глобал тенденцияга мос равишда бозорни модернизация қилишни мақсад қилган.

Инвестициялар жалб қилиш ва капиталлар оқими: Токенлаштириш корхоналарга инвестиция жалб қилишни осонлаштиради, акцияларни токен шаклида чиқариш орқали кенгроқ инвесторлар аудиториясига чиқиш мумкин бўлади; облигациялар эса корхонага «қарз» олиб, лойиҳаларни кенгайтириш имконини беради.

Ликвидлик ва бозор шаффофлиги: Анъанавий қимматли қоғозлар кўпинча мураккаб рўйхатга олиш, ҳужжатлар билан боғлиқ юриш-туриш талаб қилади. Токен шаклида, блокчейн асосида, эгалик ҳуқуқи, транзакциялар тарихини аниқ кўриш, савдони тезлаштириш ва назорат қилиш осонлашади.

Рақамли инфратузилма ва регуляция базаси: Марказий банк ва тегишли органлар «очиқ банкинг», «регулятор қумдони», стейблкоинлар ва токен қоғозлари бўйича махсус ҳуқуқий режим яратмоқда. Бу инвесторлар ва эмитентлар учун қонуний кафолат.

Шундай қилиб, қарорлар кетма-кетлиги, регуляция ва бозор талабининг уйғунлиги Ўзбекистонни рақамли молиявий бозор сари йўналтирмоқда.

2026 йилдан бозор кўриниши: имкониятлар ва хатарлар

Янги тартиб-қоидаларнинг жорий этилиши билан бирга, бозор учун бир нечта сценарий кўзда тутилмоқда.

Кенгроқ инвестор базаси: токен шаклида акциялар ва облигациялар — нафақат йирик корхоналар, балки кичик ва ўрта бизнес ҳам инвестиция жалб қилиши мумкин бўлади. Бу инвестициялар оқимини кенгайтиради.

Ликвидлик ошиши: токенлар юқори тезликда, рақамли майдончаларда 24/7 савдога қўйилиши мумкин; бу бозорни янада динамик қилади.

Халқаро инвестициялар учун очиқлик:  токенизация халқаро инвесторлар учун шаффофлик ва тезкор савдо имконияти тақдим этади; шунинг учун Ўзбекистон корхоналари глобал капитал бозорларига чиқиш имконига эга бўлади.

Корпоратив ривожланиш ва стартаплар учун янги манбалар, айниқса, технологик, IT, агро ва инфратузилма лойиҳалари токен орқали инвестиция йиғиши мумкин; бу секторларда жадал ўсиш бошланиши эҳтимоли катта.

Хавф ва муаммо

Регуляцияда номаълумлик: токенлаштирилган қимматли қоғозлар, стейблкоинлар ва блокчейн асосидаги молиявий воситалар ҳали янги; тартиб-қоидалар, солиқлар, инвестор ҳуқуқлари ва шикоят тартиби тўлиқ ишланмай қолиши мумкин. Агар регуляция заиф бўлса, инвесторлар ҳуқуқлари хавф остида бўлади.

Ликвидлик чекланиши: агар фонд биржалари токенлар савдоси учун ликвид бўлмаса, савдо ойнаси кенг очилмаса, токенлар «қотиб» қолиши, реал қийматга эга бўлмаслиги эҳтимоли бор.

Риск ва таваккалчилик: токенлаштирилган облигациялар/ёки акциялар инвестор учун анъанавий папкали сертификатлар каби кафолат бермаслиги мумкин. Бу эса инвесторлар учун хавф.

Технологик ва киберхавфсизлик: блокчейн тизимлари, рақамли ҳамёнлар ва савдо платформаларида киберҳужумлар, ҳакерлик каби муаммолар бўлиши мумкин; бу инвесторлар ва эмитентлар учун катта таваккал.

Рақобат ва бозор нотурғунлиги: янги активлар бозорига оммавий чиқиш бўлиши билан нархлар баландлашиши, кейин бозор «пуфаги» юзага келиши эҳтимоли ҳам йўқ эмас.

Кимлар учун фойдали, кимлар эҳтиёт бўлиши керак

Янги токенлаштирилган қимматли қоғоз дастури бир неча турдаги манфаатдор томонлар учун катта имкониятлар очади:

Корпорациялар ва стартаплар — янги лойиҳалар, кенгайиш, модернизация учун харажатларни инвестициялар орқали молиялаштириш.

Кичик ва ўрта бизнес — анъанавий банк кредитларидан фарқли равишда соддароқ, кенгроқ инвестор тармоғи орқали капитал жалб қилиш.

Қимматли қоғоз бозори инвесторлари — оддий аҳолидан тортиб йирик инвесторларгача токенлар орқали улуш олиш, ликвидлик, соддалик ва паст харажат билан.

Молиявий технологиялар ва финтех компаниялари — токен яратиш, сақлаш ва алмаштириш хизматлари орқали янги бизнес-модель.

Қуйидаги гуруҳлар эҳтиёт бўлиши лозим:

Тажрибасиз инвесторлар — токенлар ва блокчейн асосидаги қимматли қоғозлар рискларни ҳам олиб келади; шу боис, инвестиция қилишдан олдин яхши тушуниш лозим.

Кичик корхоналар — регуляция ва мувофиқлик талабларига жавоб бера олмаса, токен эмиссияси мураккаб ёки қиммат бўлиши мумкин.

Регуляцияга тайёр бўлмаган бозор иштирокчилари — янги талаблар, солиқ, ҳуқуқий ва техник талаблар билан юзлашишлари мумкин.

2026 йил 1 январдан Ўзбекистон бозорида токенлаштирилган акциялар ва облигациялар эмиссиясига рухсат берилиши  молиявий бозор, инвестициялар ва корпоратив молиялаштиришда янги давр бошланишини билдиради. Бу капитал оқимини кенгайтириш, ликвидликни ошириш, инвестициялар жалб қилиш ва молиявий инклюзивликни ошириш имконияти.

Бироқ, янги механизм ҳамда блокчейн, стейблкоин, токенлар ҳали дунё бўйича ҳам жадал ривожланаётган ва қоидалари якуний кўринишда шаклланиб улгурмаган соҳа саналади. Шунинг учун регуляция, инвестор ҳуқуқлари, киберхавфсизлик ва савдо платформаларининг ишончлилиги каби жиҳатлар жуда муҳим.

Шуни ҳисобга олиб: агар чоралар тўғри қўйилса ва бозор иштирокчилари жавобгар бўлса токенлаштирилган акциялар ва облигациялар Ўзбекистон капитал бозорини янги босқичга олиб чиқади. Акс ҳолда, имкониятлар билан бирга, рисклар ҳам катта бўлади.